Zgodnie z podsumowaniem - niektóre dowody wskazują na wpływ azotynów na powstawanie raka żołądka, natomiast jednoznacznie azotyny wypływają na powstawanie raka jelit. Szczegółowa analiza raportu pokazuje, że sytuacja może być bardziej skomplikowana.
Opisując rakotwórczość ETSA podaje następujące stopnie udowodnienia rakotwórczości
- Brak dowodów - Badania wskazują na brak powiązania z konkretnym nowotworem
- Niewystarczające dowody - Zbyt mało badań, sprzeczne wyniki lub badania mają istotne wady.
- Niektóre dowody wskazują na związek - Niezgodności między badaniami kohortowymi a case-study.
- Jednoznaczny dowód - Zgodność wyników pozytywnych pomiędzy badaniami kohortowymi a case-study.
W podsumowaniu wymienione są te dwa ostatnie, jednak wiele wymienionych badań pokazuje, że azotyny mogą być czynnikiem ryzyka również w pozostałych typach nowotworów.
Aby zrozumieć dobrze wyniki, należy się zrozumieć proste zależności statystyczne. Podając wpływ pokazuje się różnicę między górną częścią i dolną populacji. W zależności od tego na ile części dzielimy populację można mówić o tercylu, kwadrylu, etc. T3 i T1 to trzeci i pierwszy tercyl (dzielimy grupę na trzy części - T3 to najwyższe spożycie a T1 najniższe). Q4 i Q1 to czwarty i pierwszy kwadryl (dzielimy na cztery części - Q4 to najwyższe spożycie a Q1 najniższe). Q5 do Q1 to piąty i pierwszy kwintyl (podział na 5 części). Poniżej niektóre z wyników badań.
Rak przełyku.
W przypadku raku przełyku EFSA doszła do wniosku, że dowody na związek z azotynów z rakiem przełyka są niewystarczające i brak jest dowodów na związek azotanów z rakiem przełyka. Przykładowo badając 84 przypadki i 321 osób w grupie kontrolnej różnica Q4 do Q1 wynosiła 2,2 - ale przedział 95% ufności był w zakresie 0,9-5,7. Natomiast w badaniu obejmującym prawie pół miliona osób powiązano spożycie mięsa z rakiem przełyku, ale już nie spożycie azotanów czy azotynów.
Rak żołądka
W badaniu z 2006r sprawdzającego rak żołądka wśród szwedzkich kobiet odkryto związek spożycia przetworzonego mięsa z rakiem żołądka. Różnica T3 do T1 wynosiła 1,66. W badaniach statystycznych obejmujących pół miliona osób nie odkryto związku pomiędzy spożyciem azotynów i rakiem przełyka. W badaniach obejmujących 79 przypadków raka żołądka badania wykazały związek między spożyciem azotanów a rakiem żołądka (Q4 do Q1 =1,6) ale różnica nie była istotna statystycznie. W badaniach z Meksyku T3 do T1 różnica dla azotanów wynosiła 1,5, ale różnica nie była istotna statystycznie. Na podstawie badań EFSA uznała, że niektóre dowody wskazują na związek azotynów z rakiem żołądka.
Rak jelita grubego
Niektóre badania nie pokazują związku między azotynami i azotanami a rakiem jelita grubego, ale np. jednym z badań obejmującym ponad 300 tys osób odkryto zwiększone ryzyko na skutek spożywania czerwonego mięsa (Q5 do Q1 = 1,24) spożywania azotanów (Q5 do Q1 = 1,16), ale już nie azotanów (Q5 do Q1 1,11 ale wynik nie istotny statystycznie, ponadto przedział 95% ufności w przedziale 0,97 do 1,25). W badaniu sprawdzającym przypadki zachorowań (prawie 400 osób) sumaryczne spożycie azotanów i azotynów zwiększało dwukrotnie prawdopodobieństwo zachorowania. Na podstawie badań EFSA uznała, że są niewystarczające dowody na powiązanie spożycia azotynów na raka jelita grubego, niektóre dowody wskazują na wpływ sumarycznego spożycia azotanów i azotynów, natomiast są jednoznaczne dowody wskazujące na związek nitozoaminy NDMA i raka jelita grubego.
Rak trzustki
W badaniach amerykańskich z 2005 roku zaobserwowano, że jedzenie czerwonego mięsa zwiększa szansę na raka trzustki o 50% (Q5 do Q1), a jedzenie przetworzonego mięsa o 70%. W badaniach wzięło udział ponad 200 tys ludzi. Z uwagi na to, że w badaniu nie podano wartości spożywanych azotanów i azotynów EFSA uznała dowody za niewystarczające do stwierdzenia związku między azotanami i azotynami a rakiem trzustki
Rak płuc
W badaniach prowadzonych w urugwaju badano przypadki zachorowań na raka płuc wśród 846 osób (z taką samą grupą kontrolną). Spożycie czerwonego mięsa zwiększało szansę zachorowania ponad dwukrotnie (Q4 do Q1 - 2,33) a przetworzonego o prawie 80% (Q4 do Q1 - 1,79). Z uwagi na brak szerszych badań statystyczny EFSA uznała dowody za niewystarczające do stwierdzenia związku między rakiem płuc a spożyciem azotanów i azotynów.
Rak piersi
W badaniach w których uczestniczyło prawie 35 tys kobiet, wśród kobiet które spożywały wysoką dawkę kwasu foliowego większe spożycie azotynów z wody pitnej zwiększało ryzyko raka piersi o 40% (Q5 do Q1). Samo zwiększone spożycie azotynów nie powodowało większej szansy na zachorowanie. Badanie prawie 200 tys kobiet po menopauzie pokazało, że zwiększone spożycie azotynów z przetworzonego mięsa zwiększało szansę na raka piersi o 23% (Q5 do Q1). Z uwagi na brak potwierdzenia w innych badaniach EFSA uznała dowody za niewystarczające.
Rak macicy
W badaniu ponad 150 tys kobiet całkowite spożycie azotanów zwiększało ryzyko raka macicy o 30% (Q5 do Q1), ale już całkowite spożycie azotynów nie zwiększało. Natomiast spożycie azotynów z mięsa, również zwiększało szansę o 30%. W badaniu ponad 28 tys kobiet po menopauzie wysokie spożycie azotanów z wody pitnej zwiększało szansę na raka macicy ponad dwukrotnie. Z uwagi na to że np. spożycie azotanów z roślin w tym samych badaniach nie zwiększało ryzyka, EFSA uznała dowody za niewystarczające.
Rak prostaty
W badaniach ponad 130 tys mężczyzn nie znaleziono powiązania między NDMA i ENOC (patrz poprzedni tekst dot. nitozoamin) a rakiem prostaty. W drugim badaniu ponad 170 tys mężczyzn nie znaleziono powiązania pomiędzy spożyciem azotanów i azotynów, chociaż znaleziono takie powiązanie dla spożycia czerwonego mięsa (Q5 do Q1 - szansa zwiększona o 12%). Natomiast zaobserwowano powiązanie miedzy spożyciem azotanów (31% Q5 do Q1) i azotynów (24s% Q5 do Q1) a zaawansowanym rakiem prostaty. Bazując na wynikach EFSA uznała że brak jest dowodów na związek NDMA a rakiem prostaty, natomiast dowody na związek azotanów i azotynów a rakiem prostaty są niewystarzające
Rak nerki
W badaniach prawie 500 tys przypadków odkryto, że spożycie czerwonego mięsa zwiększa szansę na raka nerek o 19% (Q5 do Q1), nie odnaleziono natomiast związku między spożyciem azotanów i azotynów.
Rak pęcherza
W badaniu ponad 300 tys osób, zidentyfikowano zależność między spożyciem azotynów a szansą zachorowania na raka pęcherza (o 28% Q5 do Q1). W badaniu ponad 1600 przypadków zachorowań (w stosunku do grupy kontrolnej) spożycie salami i innych wędlin tego typu zwiększało szansę zachorowania o 33%. Nie znaleziono natomiast powiązania pomiędzy spożyciem azotanów i azotynów. Na podstawie badań EFSA uznała że dowody na związek azotanów i azotynów są niewystarczające.
Rak tarczycy
W badaniach prawie 75 tys kobiet nie znaleziono powiązania pomiędzy spożyciem azotanów, natomiast spożycie azotynów (Q4 do Q1) zwiększało szansę ponad dwukrotnie. EFSA uznała dowody za niewystarczające.
Chłoniak nieziarniczy
W badaniach przypadków (ponad 800 pacjentów) zwiększone spożycie azotynów przekładało się na zwiększoną szansę zachorowania o o 37%. Z uwagi na to, że w drugich badaniach wynik ten nie został jednoznacznie potwierdzony (tzn. zależność nie była istotna statystycznie) - EFSA uznała dowody za niewystarczające
Rak mózgu
W badaniach ponad 500 tys osób, całkowite spożycie azotynów przełożyło się na zwiększoną szansę zachorowania o 32% (Q5 do Q1, jako ciekawostkę - w tym samym badaniu spożycie owoców i warzyw zwiększało szansę zachorowania o 42%) - EFSA uznała dowody za niewystarczające.
Podsumowanie
Raport pokazuje, że w wielu miejscach badania wskazujące na potencjalną rakotwórczość są nowe i potrzebne są dodatkowe badania aby potwierdzić lub odrzucić wnioski. Do raportu zostało wzięte 46 badań dot. azotanów i 49 dotyczących azotynów z 95 dostępnych. Pozostałe EFSA z różnych powodów odrzuciła. Czytelnikowi pozostawiam ocenę, czy poprawnie EFSA uznała, że azotyny nie są czynnikiem ryzyka i czy prawidłowo odrzucono część wyników badań. Jak dla mnie, stwierdzenie że azotyny są bezpieczne dla zdrowia należy uznać za fałszywe, a na pewno nie uwierzę jak ktoś stwierdzi że na podstawie badań udowodniono, że są bezpieczne,
[1] Azotany i azotyny (E249, E250, E251, E252) - czy są bezpieczne dla zdrowia (cz1) - szkodliwejedzenie.pl
[2] Azotany i azotyny - czy grożą rakiem i uduszeniem. szkodliwejedzenie.pl
[3] Re‐evaluation of potassium nitrite (E 249) and sodium nitrite (E 250) as food additives EFSA Journal Volume 15 Issue 6 - June 2017
[4] Re‐evaluation of sodium nitrate (E 251) and potassium nitrate (E 252) as food additives EFSA Journal Volume 15 Issue 6 - June 2017