Olej silikonowy (E900) - czy powoduje nowotwory i choroby oczu?

Niektóre z substancji będące dodatkami do żywności są znane pod wieloma nazwami. Oznaczona symbolem E900 substancja jest znana pod nazwami dimetylopolisiloksan, dimetykon, albo olej silikonowy. Substancja ta w przemyśle spożywczym ma działanie przeciw pianotwórcze. Oprócz tego jest wykorzystywana do produkcji implantów [6], soczewek kontaktowych [1], kosmetyków a nawet leków. Jej działanie polega na zmniejszaniu napięcia powierzchniowego pęcherzyków powietrza, i w medycynie jest używana również jako środek przeciw gromadzeniu się gazów w układzie pokarmowym - np. przed badaniem UFG. Pojawiły się również doniesienia, że olej silikonowy może być jedną z najskuteczniejszych substancji na porost włosów [6] 

Niedawno olej silikonowy był przedmiotem ponownej ewaluacji przez EFSA i w niniejszym poście chciałbym czytelnikom przybliżyć wnioski z tej ewaluacji [1].  Substancja jest uważana za bezpieczną, głównie dlatego, że nie wchłania się z przewodu pokarmowego, tak więc główne skutki uboczne które mogą wystąpić są związane z podrażnieniem tego układu. Są to nudności i biegunka. 

Z podanych badań wynika, że 99.7 do 99,9% podanej substancji jest wydalane z kałem. Ponieważ substancja jest polimerem o różnej masie cząsteczkowej, wniosek wyciągnięty przez EFSA brzmiał, że wchłaniają się głównie polimery o krótszym łańcuchu i mniejszej masie cząsteczkowej.  W związku z tym we wnioskach EFSA zaleciła, aby specyfikacja dodatku zawierała zakres wielkościowy cząsteczek i aby cząsteczki o mniejszej masie cząsteczkowej nie były stosowane jako dodatek do żywności. 

W badaniach dotyczących oleju silikonowego podawane są jeszcze dwa dodatkowe skutki uboczne. Pierwszym z nich były zmiany patologiczne w oczach, drugim guzy nowotworowe (międzybłoniaki) u osób stosujących olej silikonowy na skórę w kosmetykach. 

Przyglądając się wynikom badań, EFSA uznała, że oba te możliwe skutki uboczne nie powinny występować przy używaniu oleju silikonowego jako dodatku to żywności.

Jeżeli chodzi o zmiany w oczach, to badacze ustalili, że przyczyną była metoda badania, skutkująca dostaniem się badanej substancji (E900) bezpośrednio do oczu. Wniosek naukowy - osoby pracujące z olejem silikonowym powinny dbać aby substancja nie dostawała się do oczu. 

Jeżeli chodzi o guzy - okazało się, że 22 z 30 podanych przypadków miały kontakt z azbestem, lub wręcz leczyły się wcześniej z tego powodu, tak więc odrzucono wniosek że to olej silikonowy jest przyczyną zmian nowotworowych. 

Kolejne skutki uboczne stosowania oleju silikonowego wiążą się z jego procesem produkcyjnym. W związku z tym EFSA ustaliła mniejszą niż dotychczas poziomu rtęci, arsenu i ołowiu. Również ustalono maksymalną ilość miedzi w końcowej substancji, jako że proces technologiczny wykorzystuje miedź w produkcji oleju silikonowego. 

EFSA zauważyła również, że w procesie produkcji mogą powstawać polisilioksany cykliczne. Nie są one trwałe, ale mogą zanieczyścić produkt końcowy. O ile sam olej silikonowy faktycznie nie ma negatywnych efektów, o tyle polisilioksany cykliczne jak najbardziej. Zakłócają działanie układu hormonalnego, zwiększają rozrost endometrium i mogą prowadzić do powstawania gruczolaków macicy. Zgodnie z zaleceniem EFSA olej silikonowy stosowany w żywności nie powinien zawierać polisilioksanów cyklicznych. 

Ponadto EFSA ustaliła dawkę NOAEL (brak negatywnych efektów) na poziomie 1742 mg/kg dziennie, i zgodnie ze standardową procedurą ADI (dozwolone dzienne spożycie) na poziomie 17 mg, uchylając wcześniej obowiązujący poziom 1.5mg [1]. Zgodnie z danymi, poziom ten nie jest przekraczany wśród europejskich konsumentów. 

Wniosek końcowy z raportu EFSA: E900 jest substancją bezpieczną, ale pod warunkiem, że spełnia on rygorystyczne normy produkcji. Błędy w procesie produkcyjnym mogą prowadzić do sytuacji w którym końcowy produkt będzie zanieczyszczony substancjami mającymi jednak negatywny wpływ na zdrowie. 

Ciekawy wniosek można znaleźć również w artykule na stronie stalowe zdrowie [4]. Autor zauważa, że o ile sam olej silikonowy nie jest szkodliwy, to zwykle występuje w wysoko przetworzonej żywności, która sama z siebie może prowadzić do problemów zdrowotnych. 

Źródła. 

[1] Re‐evaluation of dimethyl polysiloxane (E 900) as a food additive. EFSA Journal Volume 18, Issue 5 May 2020 https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2903/j.efsa.2020.6107

[2] Poli(dimetylosiloksan) - Wikipedia (PL) 

[3] Dimetykon – działanie, zastosowanie, preparaty.  Ewelina Drelich. Wylecz.to 

[4] Dimetylopolisiloksan (E900) – charakterystyka, przykłady zastosowań, czy jest bezpieczny. Stalowe Zdrowie. 

[5] Dimetylopolisiloksan - vitalia.pl  

[6] Czy składnik popularnych frytek - E900 leczy łysienie!? Kobiece Inspiracje.  

  

Krzemiany glinowo-sodowy (E554) i glinowo-potasowy (E555) - nie wiadomo czy są bezpieczne i można je dodawać do żywności.

Aluminium (chemiczna nazwa - glin) oraz krzem to obok tlenu dwa najbardziej rozpowszechnione pierwiastki na ziemi [5][7]. Mają one wiele zastosowań w chemii i w przemyśle, natomiast nie są one substancjami których spodziewalibyśmy się w naszej kuchni. 

Okazuje się jednak, że krzemian glinowo-sodowy (E554) czy krzemian glinowo-potasowy (E555) to substancje jak najbardziej dopuszczone do stosowania w żywności. Na liście dodatków do żywności zajmują miejsce zaraz za równie zdrową i pożywną substancją jaką jest talk (E553b). W czerwcowym EFSA Journal [1] ukazało się podsumowanie najnowszej wiedzy naukowej na temat bezpieczeństwa stosowania tych substancji. 

Zwykle raport ewaluacji bezpieczeństwa substancji to długi i skomplikowany tekst. Obecny raport wraz ze wszystkimi dodatkami, referencjami i adnotacjami liczy zaledwie 27 stron i jest to jeden z najkrótszych tekstów tego typu cytowanych na łamach tego bloga. Podsumowanie tego tekstu mieści się w dwóch zdaniach, z których pierwsze pozwalam sobie przytoczyć w całości w oryginalnym brzmieniu:

"Considering that only very limited toxicological data and insufficient information on the physicochemical characterisation of both food additives were available, the Panel concluded that the safety of sodium aluminium silicate (E 554) and potassium aluminium silicate (E 555) could not be assessed."[1]

Dla osób nie znających angielskiego - "z powodu bardzo skąpych danych na temat toksyczności i niedostatecznych danych na temat charakterystyki tych dodatków, ocena ich bezpieczeństwa nie jest możliwa."

Oczywiście nie musi to znaczyć, że związki te są niebezpieczne. Postarajmy podążyć się tropem substancji składowych i ocenić co wiadomo na temat ich działania na zdrowie. 

Sód i potas to substancje dobrze znane i ich śladowa ilość wynikająca ze stosowanych dodatków niewiele zmienia w ogólnym bilansie tych dwóch pierwiastków.

Na temat innych krzemianów EFSA wypowiadała się w 2018 r (raport dot. E552, E553a i 553b) [2], i raport ten jest również cytowany w obecnym tekście. Co prawda raport podaje że przy wysokich dawkach w posiłku krzem może odkładać się w wątrobie i nerkach, jednocześnie również tam konkluzja brzmiała, że nie jest możliwe wydanie opinii o bezpieczeństwie krzemianów jako dodatków do żywności. 

Składnikiem dodatków, który może budzić najwięcej wątpliwości co do bezpieczeństwa jest glin (aluminium). Jeszcze kilkadziesiąt lat temu duża część garnków i przyborów kuchennych była aluminiowa i aluminium, głównie pod wpływem działania kwasów przedostawało się do żywności. Później, między innymi na skutek informacji o możliwym wpływie na chorobę Alzheimera [9]  następował stopniowy odwrót od stosowania aluminium w kuchni. 

Amerykańskie badanie z 1992r [8] dotyczące aluminium podaje dzienne spożycie aluminium w żywności na poziomie od 0 do 92mg dziennie ze średnią na poziomie 24mg. W 1990 r SCF ustaliło prowizoryczne spożycie tygodniowe na poziomie 7mg/kg na tydzień. W 2008 r EFSA ustaliła tygodniowe spożycie na poziomie 1mg/tydzień, a niektóre organizacje podają nawet niższy limit. 

Samo E554 zawiera do 7,8% aluminium. Średnia ekspozycja u dzieci spożywających produkty z tym dodatkiem to 2,9 mg/kg masy ciała dziennie czyli 0,225 mg aluminium, czyli 1,58 mg tygodniowo. 

Porównując to ze spożyciem dziennym z amerykańskiego badania nie jest to dużo, ale i tak samo tylko spożycie aluminium z E554 u dzieci przekracza bezpieczny poziom o 50%. Dla E555 nie zostały przedstawione tak szczegółowe wyliczenia, natomiast warto nadmienić że E555 zawiera 20,4% aluminum. 

Oznacza to, że ilość aluminium z tego jednego dodatku przekracza dawkę ustaloną jako bezpieczna przez EFSA. Natomiast E555 zawiera 20,4% aluminium.

Na koniec smutna konkluzja. Jako konsumenci mamy prawo wierzyć, że substancje chemiczne są dozwolone do stosowania w żywności jeżeli okażą się bezpieczne. W rzeczywistości wystarczy, że nie udowodniono, że substancja ta jest niebezpieczna - nawet jeżeli brak takiego dowodu wynika z niedostatecznej ilości danych. 

[1] "Re‐evaluation of sodium aluminium silicate (E 554) and potassium aluminium silicate (E 555) as food additives" EFSA Journal Volume 18 Issue 6 June 2020,  https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2903/j.efsa.2020.6152 

[2] "Re‐evaluation of calcium silicate (E 552), magnesium silicate (E 553a(i)), magnesium trisilicate (E 553a(ii)) and talc (E 553b) as food additives" - EFSA Journal Volume 16  Issue 8 August 2018 https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.2903/j.efsa.2018.5375 - szkodliwość silikatów 

[3] "Safety of aluminium from dietary intake ‐ Scientific Opinion of the Panel on Food Additives, Flavourings, Processing Aids and Food Contact Materials (AFC)" EFSA JOURNAL Volume 6 Issue 7 July 2008 https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.2903/j.efsa.2008.754  

[4] E555 Krzemian Glinowo-Potasowy. Strona tech.money.pl  

[5] Wikipedia. Hasło Glin

[6] Tlenek Aluminium - Baza PUBCHEM  https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Aluminum-oxide#section=General-Manufacturing-Information 

[7] Wikipedia. Hasło Krzem 

[8] Dietary and other sources of aluminium intake . J L Greger - baza PubMed 

[9] Herbata + Cytryna = Alzheimer. Blog szkodliwejedzenie.pl 

Nikiel - oprócz alergii kontaktowej może powodować również alergie pokarmowe u dzieci.

Nikiel - biało srebrzysty metal o lekko złotawym zabarwieniu. Wydobycie roczne ponad 2,7 miliona ton z czego większość (68%) zostaje zużyta do produkcji stali nierdzewnej. Wydobycie to niemal podwoiło się w ciągu ostatnich 20 lat [1]. Coraz większe zużycie niklu przekłada się na coraz większe zanieczyszczenie powietrza, wody i żywności tym metalem. 

Zgodnie z IARC (International Agency for Research on Cancer) związki niklu (nickel, compound) należą do grupy substancji rakotwórczych o udowodnionym działaniu rakotwórczym, a nikiel metaliczny do grupy 2B czyli związków o możliwym działaniu rakotwórczym [5]. Przyjmuje się również, że rakotwórcze działanie związków niklu ma miejsce przy absorbcji drogą oddechową, a nie przez zawartość w żywności. 

Oceną ryzyka związanego z obecnością niklu w żywności jest poświęcony raport EFSA z listopada b.r. (2020) [2]. W tym miejscu warto jednak nadmienić, że nikiel ma nie tylko działanie szkodliwe - jego śladowe ilości są potrzebne człowiekowi. Szacuje się zapotrzebowanie dorosłego człowieka na poziomie nie przekraczającym 25-35 µg/dzień [4], co jest ilością na tyle małą, że nie są znane przypadki niedoboru tego metalu - nawet najbardziej uboga w nikiel dieta zawiera wystarczająco tego metalu aby wypełnić zapotrzebowanie.

Pierwszym spośród działań szkodliwych jest możliwość zakłócenia metabolizmu magnezu oraz cynku [4]. Zwłaszcza niedobór cynku może być istotnym skutkiem diety ze zbyt dużą zawartością niklu.  Niektórzy badacze sugerują również, ze względu na użycie podobnych szlaków transmisyjnych, że nikiel może mieć wpływ na homeostazę żelaza w organizmie [2].

Drugim działaniem szkodliwym jest zwiększona liczba uszkodzeń DNA, na skutek blokowania przez nikiel mechanizmów naprawy DNA a także na skutek promowania powstawania reaktywnych form tlenu. Mechanizm ten wpływa nie tylko na zwiększenie szansy na pojawienie się nowotworów ale ma również negatywny wpływ na proces zapłodnienia i formowanie się płodu. W badaniach na myszach i szczurach zwiększona podaż niklu w diecie  (powyżej 2,2 mg/kg masy ciała) nie spowodowała co prawda zauważalnych zmian u szczurów, natomiast doprowadzała do zmian histopatologicznych w męskich organach płciowych, a także do degradacji jakości spermy. Zaobserwowano też większą śmiertelność płodu a także niższą wagę urodzeniową [2]. 

Trzecim negatywnym wpływem jest zwiększenie reakcji układu odpornościowego, co bezpośrednio wpływa na powstawanie alergii. Szacuje się że ok 15% populacji ma alergię kontaktową na nikiel. Istnieje również możliwość wystąpienia objawów po podaniu doustnym. Jeszcze w 2015 roku na podstawie badań EFSA była zdania, że nie istnieją przekonywujące badania świadczące o istnieniu alergii pokarmowej na nikiel. Niektórzy badacze już wcześniej sugerowali, że problemy żołądkowo-trawienne, skórne czy chociażby ból głowy miałby by być skutkiem długotrwałej ekspozycji pokarmowej na nikiel. Zespół tych objawów uzyskał nawet swoją nazwę - SNAS (Systemic Nickel Alergy Syndrome). Obecnie po przeanalizowaniu nowych badań EFSA doszła do wniosku, że ryzyko wystąpienia objawów po podaniu niklu doustnie jednak istnieje i że negatywne objawy wśród osób z alergią na nikiel mogą wystąpić również po podaniu niklu w żywności. 

Obecnie przyjęta dawka TDI (dopuszczalną dzienną dawkę) niklu na podstawie badań została ustalona na 13µg na kg masy ciała. Badając jednak ilość niklu w diecie w krajach europejskich w różnych grupach wiekowych okazało się że dawka ta jest przekraczana dla noworodków i małych dzieci. Biorąc pod uwagę średnią najwięcej niklu przyjmują małe dzieci - średnio do 14,6 µg na kg masy ciała dziennie, najmniej osoby starsze - do 4,3 µg/kg masy ciała. Przy czym dla ponad 5% noworodków spożycie przekraczało poziom 29,9 µg na kg masy ciała. 

Tak więc, zgodnie z raportem nikiel w żywności stanowi czynnik ryzyka i może powodować problemy zdrowotne wśród noworodków i małych dzieci. Warto również zwrócić uwagę, że przyswajalność niklu jest różna zależnie od sytuacji. Podany z jedzeniem przyswaja się w niewielkim stopniu (0,7 do 2,5%) natomiast przy podaniu z wodą na pusty żołądek przyswajalność ta jest dużo wyższa (25-75%).

Tak więc drogi czytelniku - jeżeli twoje dziecko ma objawy skórne i występuje u niego alergia kontaktowa na nikiel, prawdopodobnie powinieneś spróbować diety niskonikowej. Informacje o niej można znaleźć bez problemu na forach i portalach dotyczących alergii. 

Źródła: 

[1] Nikiel - Wikipedia. 

[2] "Update of the risk assessment of nickel in food and drinking water" - EFSA Journal Volume 18 Issue 11 

[3] "Low Nickel Diet in Dermatology" Ashimav D Sharma. Indian Journal of Dermatology 2013 May-Jun; 58(3): 240.  h

[4] "The biological importance of nickel in the food chain" M. Anke, L. Angelow, M. Glei, M. Müller & H. Illing. Fresenius Journal of Analytical Chemistry Volume 352, pages92–96(1995)

[5] IARC - wyszukiwarka substancji

Karagen

Na wielu listach szkodliwych substancji, które można znaleźć w żywności, istotne miejsce zajmuje karagen [1], [2], [3] - oskarżany przede wszystkim o wywoływanie niekorzystnych zmian w przewodzie pokarmowym. Niniejszy tekst ma za zadanie przedstawić potencjalne zagrożenia związane z tą substancją, bazując głównie najnowszym podsumowaniu EFSA z 2017r.

Karagen jest substancją stosowaną jako zagęstnik/substancja żelująca. ADI zostało ustalone jako 75 mg/kg masy ciała. Wytwarzany jest z wodorostów. Chemicznie należy do polisacharydów (cukrów złożonych) i składa się z łańcuchów galaktozy i 3,6 anhydrogalaktozy [5]. W zależności od typów wiązań i głównie od tego jakie wodorosty były źródłem substancji rozróżniamy różne warianty (kappa, jota, lambda) karagenu, różniące się właściwościami. Komplikuje to analizę bezpieczeństwa, gdyż niekoniecznie badania dotyczące jednej z jego form muszą mieć znaczenie przy ocenie bezpieczeństwa innych.

Zgodnie z EFSA, karagen używany w jedzeniu ma średnią wagę cząsteczkową 193-324kDa (średnia numeryczna) lub 453-652 kDa (średnia wagowa). Cząsteczki poniżej 50 kDa określa się jako LMT (low monecular-weight tail). (do zapamiętania). O ile karagen jako taki nie wchłania się z przewodu pokarmowego, o tyle LMT może być wchłaniany i jest wykrywany w tkankach u szczurów czy świnek morskich (kawi domowej). Zgodnie z normami LMT nie powinien przekraczać 5% karagenu, niestety nie jest znana metoda sprawdzenia czy karagen spełnia te normy.

Z karagenu w silnie kwaśnym środowisku (0,9 -1.3 pH) i przy wysokiej temperaturze można uzyskać poligeenan, określany także jako zdegradowany karagen.  Jego średnia waga cząsteczkowa wynosi między 10 a 20 kDa. Inną formą zdegradowanego karagenu jest C16 o średniej wagowej pomiędzy 20 a 30 kDa. Obie te formy zdegradowanego karagenu (poligeenan czy C16) zgodnie z EFSA mogą prowadzić do niepożądanych zmian w przewodzie pokarmowym, zapaleń i owrzodzeń i nie są dopuszczone do stosowania w żywności. W większości przypadków doniesienia o szkodliwości karagenu wynikają właśnie z braku zrozumienia różnicy między karagenem a zdegradowanym karagenem, choć według niektórych istnieje ryzyko przemiany jednego w drugi w soku żołądkowym.

W opinii na temat karagenu EFSA zwróciła uwagę, na brak informacji na temat losu karagenu w przypadku przetwarzania żywności. W niektórych badaniach pojawia się sugestia, że powinno unikać się pH poniżej 4, tymczasem w przypadku soku żołądkowego wynosi ono 1,5 - nie jest z to spełniony drugi warunek dotyczący wysokiej temperatury. Właśnie ta wątpliwość spowodowała, że EFSA zaleca ponowną ewaluację szkodliwości po kolejnych 5 latach i zaleca dalsze badania.

Podsumowując - nie uważam, aby należało lekceważyć wnioski EFSA dotyczące braku danych na temat losu karagenu przy rozmaitych sposobach przetwarzania żywności. Dodatek ten był wcześniej wielokrotnie opiniowany, i każdorazowo opinia była wydawana na podstawie niepełnych danych. 

Należy jednak pamiętać, że często szkodliwe jedzenie to sól powodująca nadciśnienie, cukier zmieniający florę jelitową i karmiący bakterie powodujące próchnicę, zbyt duża kaloryczność posiłków a nie koniecznie każdy dodatek oznaczony literką E. Szukanie problemu wszędzie zbyt często doprowadza do sytuacji, że nie widzimy go tam gdzie faktycznie występuje.

[1] Na tropie karagenu e407.  Strona "Bookworm on the run."

[2] Szkodliwe dodatki do żywności - jak je rozpoznać i unikać. Magazyn "Natuli"

[3] Dodatki do żywności - wpływ na organizm, czy mają szkodliwe działanie.  Akademia dietetyki.

[4] Re‐evaluation of carrageenan (E 407) and processed Eucheuma seaweed (E 407a) as food additives. EFSA Journal Volume 16 Issue 4.  April 2018

[5] Carrageenan - wikipedia

[6] The use of carrageenan in food. Sarah Hotchkiss, Mariel Brooks, Ross Campbell, Kevin Philp and Angie Trius. W "Carrageenans" 2016 

EFSA - Kwas metawinowy dalej uznawany za bezpieczny.

Kamień winny jest solą potasową kwasu winowego, odkładającą się w naczyniach służących do produkcji lub przechowywania wina [1]. Jako odpad z produkcji wina znajduje zastosowanie jako proszek do pieczenia [2]. Jeżeli jednak występuje w butelkach z winem, może wpływać na jego zły odbiór estetyczny i dlatego branża winiarska używa różnych dodatków aby zapobiec procesowi wytrącania się kamienia winnego już w butelce [5].

Jednym z takich dodatków jest oznaczony symbolem E353 kwas metawinowy. W marcu 2020 EFSA opublikowała wyniki ponownej ewaluacji bezpieczeństwa tej substancji. We wcześniejszym z 1990 roku substancja została uznana za bezpieczną przy stosowaniu do 100 mg/L wina lub innych napojów winiarskich.

Wydając stoją opinię EFSA oparła się na dwóch badaniach z 1982 roku. W pierwszym z nich dawka 400mg nie powodowała żadnych obserwowalnych efektów. W drugim 18 tygodniowym badaniu dodawano kwas metawinowy w dawkach do 3% do wody pitnej (odpowiednik 1810 g/ kg masy ciała). Jednym obserwowanym efektem była zmiana ciężkości moczu i ilości spożywanej wody przez szczury.

Bazując na w.w. badaniach EFSA ustaliła dopuszczalne spożycie (ADI) na poziomie 240 mg/kg masy ciała. Zauważyła również, że obowiązująca definicja chemiczna używana w dopuszczeniu do użycia C4H6O6 jest nieprawidłowa, gdyż kwas metawinowy jest de facto polimerem i prawidłowy jego wzór powinien być  (C4H405)n .

Z jednej więc strony opinia EFSA została wydana na podstawie zbyt małej ilości badań, tak samo w karcie produktu [3] [4] w wielu miejscach pojawiają się fragmenty "brak danych", "nieokreślony", "nie są znane".  Z drugiej strony dodatek stosowany jest wyłącznie w branży winiarskiej, a w przypadku nadmiernego picia wina raczej podstawowym problemem będzie wpływ etanolu, ewentualnie innych subbstancji naturalnie występujących w winach. Podana dopuszczalna dawka odpowiada ponad dwom litrom wina na kilogram masy ciała, więc nie ma możliwości jej przekroczenia.

[1] Kamień winny. Wikipedia.

[2] Różnica pomiędzy proszkiem do pieczenia a sodą oczyszczoną. Polish weekly chickago.

[3] E 353 - karta charakterystyki. EATON Corporation

[4] E 353 - karta danych technicznych. EATON Corporation

[5] Stabilizacja wina, zapobieganie wytracaniu się kamienia winnego. www.produkcjawina.com

[6] Re‐evaluation of metatartaric acid (E 353) as a food additive. EFSA Journal Volume 18 Issue 3 March 2020.

GMO: Kukurydza 3272 (nie)bezpieczna dla zdrowia

W listopadzie 2019 roku EFSA opublikowała opinię naukową na temat bezpieczeństwa kukurydzy zmodyfikowanej genetycznie nr 3272 [5]. Jest to ponowna opinia po opinii wydanej w 2013r [9], w której EFSA stwierdziła, że niemożliwe jest wydanie ostatecznego werdyktu z uwagi na niepełne dane.

Kukurydza nr 3272 jest produktem firmy Syngenta.  Charakteryzuje się ona dwoma modyfikacjami genetycznymi. Pierwsza z nich to obecność enzymu PMI [7] pochodzenia e-coli. Modyfikacja ta została uznana za bezpieczną już w opinii z 2013 roku. Druga modyfikacja polegała na wprowadzeniu genu alfa-amylazy AMY979E [6] i to właśnie ta modyfikacja była powodem powtórnej analizy.

Amylazy [6] są grupą enzymów trawiących cukry. W sposób naturalny występują w przewodzie pokarmowym, wchodzą np. w skład śliny. Modyfikacja kukurydzy polegała na wprowadzeniu genu pochodzenia bakteryjnego (AMY979E), która cechuje się odpornością na wysoką temperaturę. Ta właśnie odporność powoduje, że modyfikowana genetycznie kukurydza lepiej nadaje się do produkcji bioetanolu, co było głównym celem modyfikacji i podstawowym zastosowaniem kukurydzy nr 3272

Z uwagi na naturalne występowanie, wydawało by się, że amylazy powinny być bezpiecznym dodatkiem do żywności, niezależnie od tego czy są dodatkiem do żywności, czy są wprowadzone przez modyfikacje genetyczne. Niestety amylazy mogą również być alergenami. Angielska wersja wikipedii [6] podaje przykład zwiększonej szansy na alergie i choroby skórne wśród piekarzy pracujących z mąką wzbogacaną amylazą.

Fakt, że niektóre amylazy potrafią być alergenami, w połączeniu z odpornością amylazy AMY979E na wysoką temperaturę, spowodował, że EFSA w 2013 roku nie była w stanie wydać jednoznacznej opinii. Dodatkowo EFSA zwróciła uwagę, na brak informacji o bezpieczeństwie amylazy pochodzenia bakteryjnego.

Zgodnie z wynikami badań przedstawionymi przez producenta, działanie alergiczne mają tylko niektóre grupy alfa amylaz, i to w szczególnych warunkach, w których organizm narażony jest na wdychanie tych enzymów, czego przykładem mogą być wymienieni piekarze, a także osoby zatrudnione przy produkcji detergentów. W tym przypadku EFSA w wydanej opinii zwróciła jednak uwagę na istnienie raportów w której mechanizm alergii był kontaktowy (alergia skórna przy kontakcie skóry z amylazą) a także na pojedyncze studium przypadku osoby u której wystąpił obrzęk naczyniowo-ruchowy u osoby która spożyła pieczywo z mąki zawierającej alfa-amylazę.

Ponieważ jednak wniosek producenta dotyczył przede wszystkim dopuszczenia do użytku na terenie EU suszonego wywaru gorzelniczego, będącego odpadem po produkcji etanolu (tzw. DDGS - Dried Distiled Grain with Solubles), opinia EFSA była pozytywna, i raport stwierdził, że stosowanie DDGS z kukurydzy GMO nr 3272 jest równie bezpieczne co z naturalnej kukurydzy.

Końcowa opinia dotycząca kukurydzy była również pozytywna, ale jednocześnie EFSA uznała, że producent nie odpowiedział w sposób wystarczający na wszystkie pytania dotyczące bezpieczeństwa i podkreślił konieczność dalszych badań. Jeżeli chodzi o możliwość wystąpienia alergii, opinia głosiła, że jest ona mało prawdopodobna, ale jednocześnie nie można jej wykluczyć.

[1] Gene: amy797E - Baza ISAAA

[2] SYN-E3272-5 - Baza ISAAA

[4] SYN-E3272-5 - Biosafety Clearing House

[5] Statement complementing the EFSA Scientific Opinion on application (EFSA‐GMO‐UK‐2006‐34) for authorisation of food and feed containing, consisting of and produced from genetically modified maize 3272 - EFSA Journal Volume

[6] Amylaza. Wikipedia.

[7] Mannose phosphate isomerase Wikipedia.

[8] DDGS – alternatywa w żywieniu bydła - Agrolok

[9] Scientific Opinion on application (EFSA-GMO-UK-2006-34) for the placing on the market of genetically modified maize 3272 with a thermotolerant alpha-amylase, for food and feed uses, import and processing under Regulation (EC) No 1829/2003 from Syngenta Crop Protection AG - EFSA Journal Volume.

Azotany i azotyny (E249, E250, E251, E252) - nowotwory (cz4)

Poprzedni post związany z azotynami i azotanami na podstawie raportu EFSA poświęciłem nitrozoaminom, potencjalnie rakotwórczym substancjom. W obecnym omówię wpływ azotanów i azotynów na choroby nowotworowe.

Zgodnie z podsumowaniem - niektóre dowody wskazują na wpływ azotynów na powstawanie raka żołądka, natomiast jednoznacznie azotyny wypływają na powstawanie raka jelit. Szczegółowa analiza raportu pokazuje, że sytuacja może być bardziej skomplikowana.

 Opisując rakotwórczość ETSA podaje następujące stopnie udowodnienia rakotwórczości

• Brak dowodów - Badania wskazują na brak powiązania z konkretnym nowotworem
• Niewystarczające dowody - Zbyt mało badań, sprzeczne wyniki lub badania mają istotne wady. 
• Niektóre dowody wskazują na związek - Niezgodności między badaniami kohortowymi a case-study. 
• Jednoznaczny dowód - Zgodność wyników pozytywnych pomiędzy badaniami kohortowymi a case-study. 

W podsumowaniu wymienione są te dwa ostatnie, jednak wiele wymienionych badań pokazuje, że azotyny mogą być czynnikiem ryzyka również w pozostałych typach nowotworów.

Aby zrozumieć dobrze wyniki, należy się zrozumieć proste zależności statystyczne. Podając wpływ pokazuje się różnicę między górną częścią i dolną populacji. W zależności od tego na ile części dzielimy populację można mówić o tercylu, kwadrylu, etc. T3 i T1 to trzeci i pierwszy tercyl (dzielimy grupę na trzy części - T3 to najwyższe spożycie a T1 najniższe). Q4 i Q1 to czwarty i pierwszy kwadryl (dzielimy na cztery części - Q4 to najwyższe spożycie a Q1 najniższe). Q5 do Q1 to piąty i pierwszy kwintyl (podział na 5 części). Poniżej niektóre z wyników badań.

Rak przełyku.
W przypadku raku przełyku EFSA doszła do wniosku, że dowody na związek z azotynów z rakiem przełyka są niewystarczające i brak jest dowodów na związek azotanów z rakiem przełyka. Przykładowo badając 84 przypadki i 321 osób w grupie kontrolnej różnica Q4 do Q1 wynosiła 2,2 - ale przedział 95% ufności był w zakresie 0,9-5,7. Natomiast w badaniu obejmującym prawie pół miliona osób powiązano spożycie mięsa z rakiem przełyku, ale już nie spożycie azotanów czy azotynów.

Rak żołądka
W badaniu z 2006r sprawdzającego rak żołądka wśród szwedzkich kobiet odkryto związek spożycia przetworzonego mięsa z rakiem żołądka. Różnica T3 do T1 wynosiła 1,66. W badaniach statystycznych obejmujących pół miliona osób nie odkryto związku pomiędzy spożyciem azotynów i rakiem przełyka. W badaniach obejmujących 79 przypadków raka żołądka badania wykazały związek między spożyciem azotanów a rakiem żołądka (Q4 do Q1 =1,6) ale różnica nie była istotna statystycznie. W badaniach z Meksyku T3 do T1 różnica dla azotanów wynosiła 1,5, ale różnica nie była istotna statystycznie. Na podstawie badań EFSA uznała, że niektóre dowody wskazują na związek azotynów z rakiem żołądka.

Rak jelita grubego
Niektóre badania nie pokazują związku między azotynami i azotanami a rakiem jelita grubego, ale np. jednym z badań obejmującym ponad 300 tys osób odkryto zwiększone ryzyko na skutek spożywania czerwonego mięsa (Q5 do Q1 = 1,24) spożywania azotanów (Q5 do Q1 = 1,16), ale już nie azotanów (Q5 do Q1 1,11 ale wynik nie istotny statystycznie, ponadto przedział 95% ufności w przedziale 0,97 do 1,25). W badaniu sprawdzającym przypadki zachorowań (prawie 400 osób) sumaryczne spożycie azotanów i azotynów zwiększało dwukrotnie prawdopodobieństwo zachorowania. Na podstawie badań EFSA uznała, że są niewystarczające dowody na powiązanie spożycia azotynów na raka jelita grubego, niektóre dowody wskazują na wpływ sumarycznego spożycia azotanów i azotynów, natomiast są jednoznaczne dowody wskazujące na związek nitozoaminy NDMA i raka jelita grubego.

Rak trzustki
W badaniach amerykańskich z 2005 roku zaobserwowano, że jedzenie czerwonego mięsa zwiększa szansę na raka trzustki o 50% (Q5 do Q1), a jedzenie przetworzonego mięsa o 70%. W badaniach wzięło udział ponad 200 tys ludzi. Z uwagi na to, że w badaniu nie podano wartości spożywanych azotanów i azotynów EFSA uznała dowody za niewystarczające do stwierdzenia związku między azotanami i azotynami a rakiem trzustki

Rak płuc
W badaniach prowadzonych w urugwaju badano przypadki zachorowań na raka płuc wśród 846 osób (z taką samą grupą kontrolną). Spożycie czerwonego mięsa zwiększało szansę zachorowania ponad dwukrotnie (Q4 do Q1 - 2,33) a przetworzonego o prawie 80% (Q4 do Q1 - 1,79). Z uwagi na brak szerszych badań statystyczny EFSA uznała dowody za niewystarczające do stwierdzenia związku między rakiem płuc a spożyciem azotanów i azotynów.

Rak piersi
W badaniach w których uczestniczyło prawie 35 tys kobiet, wśród kobiet które spożywały wysoką dawkę kwasu foliowego większe spożycie azotynów z wody pitnej zwiększało ryzyko raka piersi o 40% (Q5 do Q1). Samo zwiększone spożycie azotynów nie powodowało większej szansy na zachorowanie. Badanie prawie 200 tys kobiet po menopauzie pokazało, że zwiększone spożycie azotynów z przetworzonego mięsa zwiększało szansę na raka piersi o 23% (Q5 do Q1). Z uwagi na brak potwierdzenia w innych badaniach EFSA uznała dowody za niewystarczające.

Rak macicy
W badaniu ponad 150 tys kobiet całkowite spożycie azotanów zwiększało ryzyko raka macicy o 30% (Q5 do Q1), ale już całkowite spożycie azotynów nie zwiększało. Natomiast spożycie azotynów z mięsa, również zwiększało szansę o 30%. W badaniu ponad 28 tys kobiet po menopauzie wysokie spożycie azotanów z wody pitnej zwiększało szansę na raka macicy ponad dwukrotnie. Z uwagi na to że np. spożycie azotanów z roślin w tym samych badaniach nie zwiększało ryzyka, EFSA uznała dowody za niewystarczające.


Rak prostaty
W badaniach ponad 130 tys mężczyzn nie znaleziono powiązania między NDMA i ENOC (patrz poprzedni tekst dot. nitozoamin) a rakiem prostaty. W drugim badaniu ponad 170 tys mężczyzn nie znaleziono powiązania pomiędzy spożyciem azotanów i azotynów, chociaż znaleziono takie powiązanie dla spożycia czerwonego mięsa (Q5 do Q1 - szansa zwiększona o 12%). Natomiast zaobserwowano powiązanie miedzy spożyciem azotanów (31% Q5 do Q1)  i azotynów (24s% Q5 do Q1) a zaawansowanym rakiem prostaty. Bazując na wynikach EFSA uznała że brak jest dowodów na związek NDMA a rakiem prostaty, natomiast dowody na związek azotanów i azotynów a rakiem prostaty są niewystarzające

Rak nerki
W badaniach prawie 500 tys przypadków odkryto, że spożycie czerwonego mięsa zwiększa szansę na raka nerek o 19% (Q5 do Q1), nie odnaleziono natomiast związku między spożyciem azotanów i azotynów.

Rak pęcherza
W badaniu ponad 300 tys osób, zidentyfikowano zależność między spożyciem azotynów a szansą zachorowania na raka pęcherza (o 28% Q5 do Q1). W badaniu ponad 1600 przypadków zachorowań (w stosunku do grupy kontrolnej) spożycie salami i innych wędlin tego typu zwiększało szansę zachorowania o 33%. Nie znaleziono natomiast powiązania pomiędzy spożyciem azotanów i azotynów.  Na podstawie badań EFSA uznała że dowody na związek azotanów i azotynów są niewystarczające. 

Rak tarczycy
W badaniach prawie 75 tys kobiet nie znaleziono powiązania pomiędzy spożyciem azotanów, natomiast spożycie azotynów (Q4 do Q1) zwiększało szansę ponad dwukrotnie. EFSA uznała dowody za niewystarczające.

Chłoniak nieziarniczy
W badaniach przypadków (ponad 800 pacjentów) zwiększone spożycie azotynów przekładało się na zwiększoną szansę zachorowania o o 37%. Z uwagi na to, że w drugich badaniach wynik ten nie został jednoznacznie potwierdzony (tzn. zależność nie była istotna statystycznie) - EFSA uznała dowody za niewystarczające

Rak mózgu
W badaniach ponad 500 tys osób, całkowite spożycie azotynów przełożyło się na zwiększoną szansę zachorowania o 32% (Q5 do Q1, jako ciekawostkę - w tym samym badaniu spożycie owoców i warzyw zwiększało szansę zachorowania o 42%) - EFSA uznała dowody za niewystarczające. 

Podsumowanie
Raport pokazuje, że w wielu miejscach badania wskazujące na potencjalną rakotwórczość są nowe i potrzebne są dodatkowe badania aby potwierdzić lub odrzucić wnioski. Do raportu zostało wzięte 46 badań dot. azotanów i 49 dotyczących azotynów z 95 dostępnych. Pozostałe EFSA z różnych powodów odrzuciła. Czytelnikowi pozostawiam ocenę, czy poprawnie EFSA uznała, że azotyny nie są czynnikiem ryzyka i czy prawidłowo odrzucono część wyników badań. Jak dla mnie, stwierdzenie że azotyny są bezpieczne dla zdrowia należy uznać za fałszywe, a na pewno nie uwierzę jak ktoś stwierdzi że na podstawie badań udowodniono, że są bezpieczne,


[1] Azotany i azotyny (E249, E250, E251, E252) - czy są bezpieczne dla zdrowia (cz1) - szkodliwejedzenie.pl
[2] Azotany i azotyny - czy grożą rakiem i uduszeniem. szkodliwejedzenie.pl

[3] Re‐evaluation of potassium nitrite (E 249) and sodium nitrite (E 250) as food additives  EFSA Journal Volume 15 Issue 6 - June 2017

[4] Re‐evaluation of sodium nitrate (E 251) and potassium nitrate (E 252) as food additives EFSA Journal Volume 15 Issue 6 - June 2017

Azotany i azotyny (E249, E250, E251, E252) - źródło nitrozoamin (cz3)

W poprzednim poście omawiałem zagrożenia związane z powstawaniem methemoglobiny pod wpływem azotynów (i azotanów). W niniejszej trzeciej części omawiania raportu ETSA [3] [4], chciałbym omówić szkodliwe działanie nitrozoamin - potencjalnie rakotwórczych a na pewno genotoksycznych substancji.

Nitrozoaminy będące wynikiem reakcji amin z azotynami [6]. Wynikiem reakcji jest nitrozoamina, tlen i woda. I o ile tlen i woda są związkami nieszkodliwymi, o tyle o potencjalne rakotwórcze działanie nitrozoaminy oznaczonej jako NDMA odkryli David Barnes i Peter Magee w 1956r [5]. Nitrozaminy dzielą się na nietrwałe i trwałe. Z uwagi na długie nazwy chemiczne odnosząc się do nitrozoamin posługujemy się skrótami. NDMA to związek o pełnej nazwie chemicznej N-nitrosodimethylamina. Na końcu posta można znaleźć listę nitorozoamin z nazwami i skrótami. W przypadku azotanów szkodliwe działanie polega na ich spontanicznym przekształcaniu w azotyny - dlatego azotany są mniej szkodliwe niż azotyny jeżeli chodzi o powstawanie nitozoamin.

Istotny wpływ na zawartość nitozoamin ma również metoda sporządzania posiłku. Dla kiełbasy zawierającej 5,31μg/kg NDMA+NDEA+NPYR smażenie na patelni powoduje wzrost stężenia do 6,88 μg/kg a smażenie na głębokim oleju do 6,92 μg/kg. Gotowanie i użycie mikrofalówki nie zmienia zawartości nitrozoamin. Dlatego mięsa z dodatkiem azotanów i azotynów nie powinno się smażyć, aby nie zwiększać ilości nitrozoamin. Poza smażeniem poziom nitrozoamin również zwiększa się w przypadku wędzenia mięsa.Proces powstawania nitrozoamin zależy również od poziomu kwasowości. Najwięcej powstaje przy poziomie PH w zakresie od 2,5 do 3,5.

Nitrozoaminy mają możliwość uszkadzania łańcucha DNA. W naturalnej postaci nitrozoaminy nie reagują z DNA, muszą najpierw być utlenione przez cytochrom P450 tworząc α‐hydroxynitrosaminy. Te rozkładają się do aldehydów i wodorotlenków (ang. diazyhydroxyoxites). Reakcja z kwasem DNA polega na zamianie pary G:C na A:T.

Poszczególne nitrozoaminy są sklasyfikowane przez Międzynarodową Agencję Badań Nad Rakiem (IARC) w zakresie rakotwórczości od 2A (prawdopodobnie rakotwórcze) poprzez 2B (możliwe działanie rakotwórcze) do 3 (nie zaklasyfikowane jako rakotwórcze) [8]. W grupie 2A znalazły się: NDMA i NDEA. W grupie 2B znalazły się NMOR, NMEA, NPYR, NPIP, NDPA, NSAR, NDBA. Oceniając rakotwórczość raport przyznaje istnienie dowodów pomiędzy NDMA a rakiem jelita grubego. Mimo że w niektórych badaniach zawartość nitrozoamin z grupy 2B była istotnie większa niż tych z grupy 2A raport omawiając potencjalną toksyczność omawia tylko NDMA i NDEA.

Dla przykładu wyniki z rynku Estońskiego: "NDMA was reported in > 88% of samples at a mean of 0.85 μg/kg, NDEA in 27% of samples at a mean of 0.36 μg/kg, NPYR in 90% of samples at a mean of 4.14 μg/kg, NPIP in 65% of samples at a mean of 0.98 μg/kg and NDBA in 33% of samples at a mean of 0.37 μg/kg. The level of total volatile nitrosamines was 3.97 μg/kg." [3] Czyli całkowite spożycie potencjalnie rakotwórczych substancji było ponad 3-krotnie większe niż podane dla NDMA+NDEA.

Aby określić wpływ azotanów na powstawanie nitozoamin i oszacować niebezpieczeństwo z tego płynące, EFSA oszacowała w raporcie spożycie NDMA i NDEA, zarówno razem, jak i osobno z przetworzonego mięsa w poszczególnych grupach wiekowych. Podane zostały zarówno wartości średnie, jak i dla grupy zwiększonego spożycia. Największe spożycie na kg masy ciała zanotowano w grupie dzieci od 1 do 3 lat. Średnia wartość została podana między 1,2 a 3,5ng/kg, wysoka między 5 a 8,3ng/kg. Do oceny na ile jest to mało, EFSA posłużyła się wartością MoE (Margin Of Exposure) - stosunkiem do największego poziomu w którym nie zostały zanotowane negatywne zmiany (NOAEL). Dla grupy wysokiego spożycia spożycie było mniejsze od 2,2 tys do 3,6-tys razy od wartosci powodującej zmiany, przeciętnie zaś od 5,1 tys do 15 tys razy mniejsze. W związku z tym EFSA doszła do wniosku, że efekt nitrozoamin w diecie będący skutkiem dodatków jest pomijalny przy założeniu przestrzegania obecnych norm.

Martwi jednak fakt pominięcia w tym zestawieniu nitrozoamin z grupy 2B (możliwe działanie rakotwórcze). Jeżeli by zsumować spożycie całości potencjalnie rakotwórczych nitrozoamin, okaże się że margines błędu który przyjęła EFSA jest niższy. Jeżeli dodamy do tego niewłaściwe przygotowanie (smażenie, wędzenie) mięsa z azotynami i fakt, że EFSA odrzuciła wiele raportów dot. rakotwórczości na skutek niewystarczającej precyzji naukowej, oraz fakt iż niektóre osoby znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka,  może okazać się że prawdopodobieństwo zachorowania na któryś z nowotworów skutek spożywania przetworzonego mięsa nie jest już pomijalne, mimo raportu EFSA.



ZESTAWIENIE NITROZOAMIN 
Nitrozoaminy nietrwałe

• N‐nitrosodimethylamine (NDMA)
• N‐nitrosomorpholine (NMOR)
• N‐nitrosomethylethylamine (NMEA)
• N‐nitrosopyrrolidine (NPYR)
• N‐nitrosodiethylamine (NDEA)
• N‐nitrosopiperidine (NPIP)
• N‐nitroso‐di‐n‐propylamine (NDPA)
• N‐nitrosodibutylamine (NDBA)

Nitrozoaminy trwałe

• N‐nitrosohydroxyproline (NHPRO)
• N‐nitrosoproline (NPRO)
• N‐nitrososarcosine (NSAR)
• N‐nitrosomethylaniline (NMA)
• N‐nitrosodiisobutylamine (NDiBA)
• N‐nitrosodibenzylamine (NDBzA)
• N‐nitroso‐2‐hydroxymethyl‐thiazolidine‐4‐carboxylic acid (NHMTCA)
• N‐nitroso‐thiazolidine‐4‐carboxylic acid (NTCA)
• N‐nitroso‐2‐methyl‐thiazolidine 4‐carboxylic acid (NMTCA)
• N‐nitrosopipecolic acid (NPIC)

źródła: 
[1] Azotany i azotyny (E249, E250, E251, E252) - czy są bezpieczne dla zdrowia (cz1) - szkodliwejedzenie.pl
[2] Azotany i azotyny - czy grożą rakiem i uduszeniem. szkodliwejedzenie.pl

[3] Re‐evaluation of potassium nitrite (E 249) and sodium nitrite (E 250) as food additives  EFSA Journal Volume 15 Issue 6 - June 2017

[4] Re‐evaluation of sodium nitrate (E 251) and potassium nitrate (E 252) as food additives EFSA Journal Volume 15 Issue 6 - June 2017
[5] Nitrozamines. R. A. Scalan w Encyclopedia od Food Science and Nutrition 2nd Edition. 
[6] Nitrozoaminy - Wikipedia
[7] Margin Of Exposure - Wikipedia
[8] Grupy rakotwórczości IARC - Wikipedia
[9] Mięso: Szkodzi? Poznaj najnowsze wyniki badań (BARDZO WAŻNE!) - YouTube kanał Medyczne Wgady

Azotany i azotyny (E249, E250, E251, E252) - źródło metahemoglobiny (cz2)

W poprzednim poście [1] omówiłem ogólne informacje na temat azotanów i azotynów na podstawie raportu EFSA [3] [4]. W obecnym chciałbym się zająć podstawowym działaniem szkodliwym jakim jest tworzenie się methemoglobiny w ciele człowieka po konsumpcji azotanów/azotynów. Methemoglobina jest postacią nieczynna hemoglobiny, bezużyteczną w transporcie tlenu. W normalnych przypadkach około 2% hemoglobiny stanowi methemoglobina. Zgodnie z informacjami z raportu - poziomy 1-3% metahemoglobiny są uważane za normalne, powyżej 10% mogą już wpływać negatywnie na transport tlenu. Poziom 20% oznacza niedotlenienie i sinicę a poziom 50% może zakończyć się śmiercią. Szczególnie wrażliwe są niemowlaki przed 16 tygodniem życia. Jest to spowodowane niższym poziomem reduktazy b5 cytochromu - enzymu przekształcającego methemoglobinę w normalną hemoglobinę. Ponadto na skutek innego PH w żołądku, niemowlaki mogą mieć większą ilość bakterii przekształcającej azotany w azotyny po spożyciu. Zwiększenie ilości methemoglobiny (a tak na prawdę zmniejszenie ilości czynnej hemoglobiny) nosi nazwę methemoglobinemii [5] 

Raport dot. azotynów przywołuje przypadki ciężkiej klinicznej methemoglobinemii. 6 miesięczne dziecko trafiło do szpitala po zjedzeniu piure warzywnego przyrządzonego 5 dni wcześniej. Poziom methemoglobiny wynosił 25%, tętno 230. Poziom methemoglobiny wrócił do normy po 8 godzinach. 41 latek trafił do szpitala po spożyciu leku z chińskiej medycyny. Zidentyfikowano azotyn sodu jako jeden ze składników. 76-latek próbował popełnić samobójstwo połykając nieznaną ilość azotynu sodu. Zmarł po 25 minutach. 

W badaniach na myszach po jednorazowej dawce azotynu sodu badano poziom metahemoglobinty po 2, 5, 10, 30 i 60 minutach. U samców osiągał on maksimum po 10 minutach, a następnie spadał. W przypadku samic poziom metahemoglobiny rósł nieprzerwanie aż do 60tej minuty. W przypadku sczurów u samców poziom był najwyższy po 30 minutach, a u samic zanotowano wynik podobny jak dla myszy.

WHO ustaliła dopuszczalny poziom azotynów w wodzie pitnej na 3mg/L, kierując się faktem, że w przypadku niemowlaków methemoglobinemia może być powodowana już przez dawki 0,4mg/kg masy ciała (zakładając spożycie wody na 0,75L i 5kg jako wagę niemowlaka) a US Environmental Protection Agency ustaliło maksymalną codzienną dawkę azotynów dla niemowlaków na 0,1mg/kg masy ciała

W przypadku azotanów toksyczność jest mniejsza i wiąże się bezpośrednio z przekształcaniem pewnej ilości azotanów do azotynów przez bakterie w przewodzie pokarmowym. W przypadku szczurów stężenie 5-6% azotanów w karmie powodował zwiększanie poziomu methemoglobiny, ale nawet poziom 20% nie powodował istotnych problemów zdrowotnych.

Zarówno w przypadku azotanów i azotynów tworzenie się methemoglobiny było głównym czynnikiem do wyznaczenia akceptowalnej dziennej dawki. Osobom które nie czytały poprzedniego posta przypominam - tylko 17% konsumpcji azotynów i 2% azotanów pochodzi z dodatków do żywności - pozostała część wynika z zawartości azotanów i azotynów w wodzie i naturalnej obecności w produktach spożywczych. 

[1] Azotany i azotyny (E249, E250, E251, E252) - czy są bezpieczne dla zdrowia (cz1) - szkodliwejedzenie.pl
[2] Azotany i azotyny - czy grożą rakiem i uduszeniem. szkodliwejedzenie.pl

[3] Re‐evaluation of potassium nitrite (E 249) and sodium nitrite (E 250) as food additives  EFSA Journal Volume 15 Issue 6 - June 2017

[4] Re‐evaluation of sodium nitrate (E 251) and potassium nitrate (E 252) as food additives EFSA Journal Volume 15 Issue 6 - June 2017
[5] Methemoglobinemia - portal.abczdrowie.pl

Azotany i azotyny (E249, E250, E251, E252) - czy są bezpieczne dla zdrowia (cz1)

Pisząc wstępny tekst dotyczący azotanów i azotynów [1] obiecałem, że będę do tematu wracał w miarę dostępności nowych danych. Czas ten właśnie nadszedł, jako że EFSA opublikowała dwa obszerne raporty poświęcone powtórnej ewaluacji azotynu sodu (E250), azotynu potasu (E249) [2], azotanu sodu (E251) i azotanu potasu (E252) [3].

Z uwagi na obszerność zagadnienia, chciałbym opis raportu podzielić na 4 części, osobno omawiając takie tematy jak tworzenie się methemoglobiny na skutek spożycia azotanów, tworzenia się rakotwórczych nitrozamin pod wpływem obróbki cieplnej oraz wpływu na powstawanie nowotworów - są to główne zarzuty wobec wymienionych dodatków, a raporty dostarczają wiele ciekawych danych na ich temat.

Azotany i azotyny są używane w przemyśle spożywczym jako konserwanty, przede wszystkim zapobiegające się psuciu mięsa. Chronią od zatruć jadem kiełbasianym, więc rezygnując z ich użycia, trzeba pamiętać o alternatywie - albo stosujemy inne konserwany, być może bardziej szkodliwe, albo narażamy się na śmiertelne niebezpieczeństwo.

Zgodnie z normami dopuszczalne zanieczyszczenia to przede wszyskim arsen 3mg/kg ołów 2mg/kg i rtęć 1mg/kg (dla płynnej postaci azotanu sodu wartości są niższe) - przy czym podobnie jak w przypadku innych dodatków EFSA sugeruje zaostrzenie norm

Bezpośrednia toksyczność azotynów sodu/potasu wiąże się z rozluźnieniem mięśni gładkich, obniżeniem ciśnienia krwi, i tworzeniem metahemoglobiny. Dawka śmiertelna LD50 została wyznaczona na 100-220 mg/kg masy ciała dla azotynów. W przypadku azotanów jest większa i wynosi od 1500 mg/kg masy ciała dla królików do 4860-9000 mg/kg dla szczurów.

Badania in vitro udowodniły jednoznacznie genotoksyczność azotynów. Jest to jeden z nielicznych przypadków gdzie substancja mogąca powodować mutacje jest dopuszczona jako dodatek do żywności. Badania in vivo zgodnie z raportem nie potwierdziły genotoksyczności.

Dopuszczalna dzienna dawka (ADI) dla azotynów została wyznaczona jako 0,07mg/kg masy ciała a dla azotanów jako 3,7mg/kg. Co ciekawe - badając dzienne spożycie statystycznie dla dzieci w wieku 1-3 lat dla azotynów jest to  0,1-0,15 a więc większe niż zalecane ADI. 

Dodatki do żywności (azotany i azotyny) odpowiadają jednak tylko za niewielki procent dziennego spożycia - średnio 17% w przypadku azotynów i tylko 2% w przypadku azotanów, jako że są one obecne w produktach spożywczych i w wodzie. Dla wszystkich nie lubiących szpinaku - PopEye mógłby mieć poważne problemy zdrowotne na skutek konsumpcji zbyt dużej ilości azotanów. Cytując: "CONTAM Panel concluded that the concentrations of nitrate in spinach have the potential to increase dietary nitrate exposure to levels at which a health concern cannot be excluded"

Ponadto azotyny w niewielkich ilościach są syntetyzowane przez organizm człowieka. 

Główne działania negatywne związane z methemoglobiną, nitrozaminami i wpływem na powstawanie nowotworów omówię osobno (linki pojawią się w ramach publikacji)

Jeżeli chodzi o pozostałe działanie negatywne: W przypadku badań na myszach w przypadku dużych dawek azotynów w wodzie do picia zaobserwowano (5g/L) zmniejszenie wagi samców, zwiększenie śledziony, serca i nerek a u samic serca i wątroby. Z innych negatywnych efektów przy dużych dawkach zaobserwowano sinicę u szczurów. Dla azotanów (6% azotanu potasu w karmie i 5% azotanu sodu) zaobserwowano zmniejszenie serca, wątroby i płuc u szczurów.

Azotany mogą również mieć wpływ na działanie tarczycy, wiążąc się zamiast jodu w receptorach i mając negatywny wpływ na produkcję hormonu tarczycy. W badaniach na zwierzętach wysokie dawki azotanów prowadziły do zmniejszenia stężenia T3 i T4 oraz zwięszenia TSH. Podobne wyniki osiągnięto badając poziomy TSH u ludzi w rejonach w których woda pitna zawiera zwiększoną ilość azotanów.

Wniosek z lektury - jeżeli czytelnik chciałby ograniczyć spożycie azotanów i azotynów, to bardziej niż eliminować produkty przetworzone z dodatkami E249-E252 powinien ograniczyć spożycie naturalnych produktów zawierających te substancje - na przykład szpinaku.

[1] Azotany i azotyny - czy grożą rakiem i uduszeniem. szkodliwejedzenie.pl

[2] Re‐evaluation of potassium nitrite (E 249) and sodium nitrite (E 250) as food additives  EFSA Journal Volume 15 Issue 6 - June 2017

[3] Re‐evaluation of sodium nitrate (E 251) and potassium nitrate (E 252) as food additives EFSA Journal Volume 15 Issue 6 - June 2017
[4] Węglowodany i gluten źródłem Alzheimera? szkodliwejedzenie.pl

Guma Konjac i Glucomanan (E425) - taki efekt uboczny mogę przeboleć.

W czerwcu 2017 ukazała się ponowna reewaluacja gumy konjac i glukomannanu [1] - dwóch substancji używanych jako stabilizator lub zagęstnik w żywności. Obie substancje oznaczone są symbolem E425 (ewentualnie z dopiskiem i albo ii). Obie substancje są produkowane z mąki konjac, surowca pozyskanego z rośliny o wdzięcznej polskiej nazwie Dziwidło Riviera [2] [3]. Guma konjac jest pozyskiwana przez wodną ekstrakcję a glukomannan przez przemywanie mąki wodą z etanolem.

Obie substancje nie przenikają przez barierę jelitową i są fermentowane przez bakterie jelitowe. Produktem końcowym, podobnie jak w przypadku pozostałych gum są krótko-łańcuchowe kwasy tłuszczowe. Z negatywnych efektów - glukomannan upośledza wchłanianie witaminy E.  Niektóre źródła poza raportem podają że guma konjac może również upośledzać wchłanianie witamin A i E [5]

Zgodnie z obecnymi normami obie substancje mogą być zanieczyszczone arsenem (do 3 mg/kg) i ołowiem (do 2 mg/kg). EFSA w raporcie sugeruje Komisji Europejskiej wprowadzenie bardziej restrykcyjnych norm dla zanieczyszczeń.

W przypadku pracowników fabryk w których jest produkowany glukomannan i guma konjac zanotowano pojedyncze przypadki alergii. Według EFSA w.w. alergia jest związana z wdychaniem substancji i efekt nie występuje przy podaniu doustnym, ze względu na brak bezpośredniego wchłaniania w jelitach.

I teraz najciekawsze efekty uboczne: W przypadku badaniach na gentycznie myszach podanie glukomannanu zmniejszało objawy alergii, włącznie ze zmniejszeniem wartości IgE. Dodatkowo komisja zauważyła łańcuch przyczynowo-skutkowy pomiędzy spożywaniem glukomanannu a obniżonym poziomem cholesterolu i zmniejszeniem wagi. W świecie zachodnim, nie cierpiącym na zbyt niską wagę, zgodnie z reklamą - taki efekt uboczny można przeboleć. Zmniejszony poziom cholesterolu również został potwierdzony w badaniach na szczurach laboratoryjnych.

Jako taki glukomannan w ilościach 1g jest sprzedawany jako korzystny suplement diety, a internet jest pełen artykułów w stylu "Glucomannan: A Super Fiber for Weight Loss & More?!"  [4] 

I aż żal w tym momencie, że żaden z producentów suplementów nie płaci mi za reklamy.

[1] Re‐evaluation of konjac gum (E 425 i) and konjac glucomannan (E 425 ii) as food additives - EFSA Journal Volume 15 Issue 6 - June 2017
[2] Wikipedia - Dziwadło Riviera  
[3] Wikipedia - Glukomanan
[4] Glucomannan: A Super Fiber for Weight Loss & More?!
[5] E425 Guma Konjac - baza Vitalia.pl

NEWS: Guma Tara (E417) - Bezpieczny dodatek do żywności

Guma Tara to naturalna substancja uzyskiwana z drzewa tara (Caesalpinia spinosa). W czerwcu 2017 ukazał się raport EFSA [1] na temat bezpieczeństwa gumy tara jako dodatku do żywności (oznaczenie E417), wykorzystywanego przede wszystkim jako zagęstnik.

Niestety dla autora bloga, a na szczęście dla konsumentów cały raport można skreślić krótko: Guma tara jest bezpiecznym dodatkiem do żywności. Rozkłada się do krótko-łańcuchowych kwasów tłuszczowych w przewodzie pokarmowym. Nie powoduje negatywnych efektów dla wszystkich badanych dawek.

Mógłbym tu życzyć tylko smacznego - ale substancja jest bezwonna i bezsmakowa.

Źródła: 
[1] Re‐evaluation of tara gum (E 417) as a food additive  - EFSA Journal Volume 15 Issue 6 June 2017.
[2] Wikipedia 

Tragakanta (E413) - groźnie brzmiąca substancja naturalna.

Dobra zasada kupowania wyrobów spożywczych mówi: "Jeżeli nie rozumiesz etykiety lub nie znasz oznaczenia dodatku - nie kupuj". Kierując się tą zasadą, mało kto zdecydował by się na zakup produktu w którym dodatkiem spożywczym była by tragakanta (E413). 

Tymczasem tragakanta jest jak najbardziej substancją pochodzenia naturalnego. Podobnie jak wiele innych gum, jest ona wydzieliną roślinną, konkretnie traganka gumodajnego [2]. Substancja jest bezwonna, bezzapachowa, nie wchłaniająca się z bezpośrednio przewodu pokarmowego. Niektóre bakterie w przewodzie pokarmowym mogą ją rozkładać - produktem końcowym procesu trawiennego są krótko-łańcuchowe kwasy tłuszczowe. W przemyśle spożywczym ma szerokie jako stabilizator i substancja wiążąca wodę.

W czerwcu 2017 ukazał się raport EFSA będący ponowną ewaluacją tragakanty jako dodatku do żywności. Dane dotyczące bezpieczeństwa substancji były dobrze określone i substancja w zasadzie we wszystkich kategoriach została uznana za bezpieczną. LD50 dla gryzoni waha się od 7,7g/kg dla królików do 10,3 g/kg dla szczurów. Czyli przy obecnej wadze 90kg musiałbym zjeść jednorazowo prawie kilogram czystej gumy aby mieć 50% szansy na śmierć. Prawdopodobnie na skutek zaklejenia się przewodu pokarmowego.

Z negatywnych efektów zdrowotnych dla ciężarnych szczurów w jednym badaniu zaobserwowano przy karmieniu codziennie dawką 1,2g/ kg masy ciała śmierć 5 z 20 samic. Śmierć była poprzedzona biegunką, nietrzymaniem moczu. U pozostałych 15 samic brak było negatywnych efektów.

Raport zanotował też pojedyncze przypadki alergii i nietolerancji pokarmowej, z typowymi objawami (astma, katar sienny, pokrzywka, obrzęk, problemy trawienne). Zwrócił też uwagę, że jako iż substancja jest pochodzenia roślinnego może istnieć niebezpieczeństwo skażenia bakteryjnego, co powinno być kontrolowane w procesie produkcji dodatku.

Jeżeli więc czytelniku nie należysz do nielicznych osób mających uczulenie na tą gumę - symbol E413 nie powinien cię odstraszać od zakupu produktu.


Źródła:
[1] Re‐evaluation of tragacanth (E 413) as a food additive - EFSA Journal 15 Volume 6 June 2017
[2] Wikipedia 

E491 - E495 Estry sorbitolu dopuszczone mimo braku danych o alergiach

W maju 2017 ukazała się ponowna ocena bezpieczeństwa emulgatorów oznaczonych symbolami E491 do E495 [1]. Są to następujące estry sorbitolu:

E491 - Monostearynian sorbitolu
E492 - Tristearynian sorbitolu
E493 - Monolaurynian sorbitolu
E494 - Monooleinian sorbitolu
E495 - Monopalmitynian sorbitolu

Substancje te są uznane za bezpieczne i dopuszczone do użytku na terenie Unii Europejskiej, ale niektóre z nich są zakazane w niektórych krajach (patrz linki 2-5 na dole strony). Odpowiednio zakazane są w

• Australii - E492, E493, E494, E495 
• Kanadzie - E493, E494, E495
• USA - E492, E493, E495 

Zgodnie z zasadami toksykologii w badaniach usiłowano wyznaczyć dawkę śmiertelną (LD50). Dla najwyższych badanych ilości nie ustalono dawki śmiertelnej. W związku z tym na podstawie badań EFSA stwierdziła że dawka śmiertelna wynosi powyżej 40g/kg masy ciała dla E491 i E493 oraz powyżej 15,9 g/kg masy ciała dla pozostałych estrów.

Jeżeli chodzi o szkodliwość długoterminową, wpływ na rozmnażanie, powstawanie komórek nowotworowych w raporcie EFSA przywołano badania świadczące o braku szkodliwego wpływu w tym zakresie.  W tym zakresie estry sorbitolu są uznane za bezpieczne na podstawie badań. Maksymalna dopuszczalna dawka dzienna obecnie ustalona jest na 25mg/kg masy ciała dla wszystkich badanych estrów w sumie.

Jeżeli chodzi o negatywne efekty przywołano badania wpływu E491 na myszy - stężenie 4% w diecie powodowało podniesiony poziom erytrocytów u myszy płci męskiej i obniżony leukocytów u myszy płci żeńskiej. Dla wysokiego stężenia E493 (20%) w diecie dla szczurów zaobserwowano zwięszoną śmiertelność. W badaniu nie przedstawiono wniosków dotyczących przyczyn śmiertelności. 

Przy oszacowaniu dziennego dopuszczalnego spożycia raport podkreśla brak danych na temat spożycia estrów sorbitolu z innych źródeł niż jako syntetyczne dodatki do żywności. Podobnie w sekcji dotyczącej potencjalnego wpływu na alergię, raport podkreśla brak danych na ten temat. EFSA zauważyła, że zgodnie z najnowszymi wynikami badań, niektóre inne emulgatory mogą mieć wpływ na skład flory jelitowej i powstawaniu procesów zapalnych w jelitach. W kontekście podobnego wpływu z uwagi na brak danych, komisja na chwilę obecną nie odniosła się do bezpieczeństwa estrów sorbitolu w tym zakresie, stwierdzając, że stanowisko przedstawi w miarę dostępności nowych badań. 

Przedstawiona charakterystyka estrów sorbitolu świadczy, że mogą one zawierać szkodliwe dodatki będące wynikiem procesu produkcji. Zgodnie z obecnymi normami estry sorbitolu mogą mogą zawierać.:

• arsen (do 3mg/kg), 
• ołów (2mg/kg), 
• rtęć i kadm (1mg/kg) 
• a także np do 0.5% popiołu siarczanowego. 

Jako wnioski końcowe EFSA zasugerowała Komisji Europejskiej:

• Obniżenie dozwolonego maksymalnego dziennego spożycia 
• Wprowadzenie bardziej restrykcyjnych norm dla obecności toksycznych zanieczyszczeń 
• Przedstawienie dodatkowych danych celem wiarygodnej estymacji spożycia. 

Po raz kolejny przy ocenie bezpieczeństwa dodatku do żywności okazuje się, że w wielu zakresach brak jest danych na temat szkodliwego ich wpływu, co nie przeszkadza w dopuszczeniu ich do stosowania. Biorąc pod uwagę, że to zwykle producenci dodatków finansują badania i decydują jakie badania ujawnić, a jakie nie, ten brak danych w wielu sekcjach wydaje się dość niepokojący. 

Ciekawostka na koniecPrzy oszacowaniu dziennego dopuszczalnego spożycia raport podkreśla brak danych na temat spożycia estrów sorbitolu z innych źródeł niż jako syntetyczne dodatki do żywności. Podobnie w sekcji dotyczącej potencjalnego wpływu na alergię, raport podkreśla brak danych na ten temat. EFSA zauważyła, że zgodnie z najnowszymi wynikami badań, niektóre inne emulgatory mogą mieć wpływ na skład flory jelitowej i powstawaniu procesów zapalnych w jelitach. W kontekście podobnego wpływu z uwagi na brak danych, komisja na chwilę obecną nie odniosła się do bezpieczeństwa estrów sorbitolu w tym zakresie, stwierdzając, że stanowisko przedstawi w miarę dostępności nowych badań.

Na koniec ciekawostka - producent wnioskował do EFSA o usunięcie temperatury krzepnięcia dla E491, E492 i E495 z charakterystyki substancji chemicznej, na co EFSA się nie zgodziła.

Źródła:
[1] Re‐evaluation of sorbitan monostearate (E 491), sorbitan tristearate (E 492), sorbitan monolaurate (E 493), sorbitan monooleate (E 494) and sorbitan monopalmitate (E 495) when used as food additives - EFSA Journal Volume 15 issue 5 May 2017.
[2] https://vitalia.pl/ch_add,82,0_Monostearynian-sorbitolu.html
[3] https://vitalia.pl/ch_add,74,0_Tristearynian-sorbitolu.html
[4] https://vitalia.pl/ch_add,75,0_Monolaurynian-sorbitolu.html 
[5] https://vitalia.pl/ch_add,76,0_Monooleinian-sorbitolu.html
[6] https://vitalia.pl/ch_add,77,0_Monopalmitynian-sorbitolu.html

Nasycone kwasy tłuszczowe (E570) - szkodzą, ale to nie szkodzi.

Zdania na temat szkodliwości spożycia kwasów tłuszczowych są podzielone. W zależności od źródeł, niektórzy zalecają ograniczenie ich spożycia ze względu na cholesterol [2], inni  twierdzą że brak jest dowodów na negatywny wpływ tłuszczy nasyconych [3]. Należący do kwasów tłuszczowych o krótkim łańcuchu węglowym kwas kaprylowy (C8) jest wręcz sprzedawany jako korzystny suplement diety, między innymi o działaniu przeciwgrzybicznym i wspierającym florę jelitową [4]. O różnym podejściu do tłuszczy pisałem przy okazji recenzji filmu "cukier gorszy od tłuszczu"

Oczywiście poziom naukowy poszczególnych publikacji jest różny.Na jednej ze stron znalazłem nawet stwierdzenie [5] że "Kwas laurynowy znajdujący się w mleku matki, to najdoskonalszy pokarm dostarczający dziecku wszelkich niezbędnych witam, składników mineralnych, prebiotyków oraz substancji wpływających nadzwyczaj korzystnie na młody organizm". Idiotyzm takiego stwierdzenia powinien zauważyć każdy licealista, pamiętający z lekcji chemi ogranicznej, że kwasy tłuszczowe składają się z wodoru, węgla i tlenu (wzór kwasu: CH3(CH2)10COOH)

Podstawowym źródłem kwasów tłuszczowych jest ich obecność w naturalnych produktach spożywczych. Mogą również być dodawane jako dodatek do wybranych grup żywności. Obecne jako dodatek między innymi w w kremach, serach, sosach, musztardach, napojach (w tym alkoholowych), oznaczone symbolem E570 to mieszanka nasyconych kwasów tłuszczowych o długości łańcucha węglowego od 8 do 18 atomów węgla: kaptylowego (C8), kaprynowego (C10), laurynowego (C12), mirystynowego (C14), palmitynowego (C16) i stearynowego (C18) a także nienasyconego kwasu oleinowego.

W maju zeszłego (2017) roku ukazała się ponowna ocena EFSA bezpieczeństwa tych kwasów jako dodatek do żywności [1].  W całym raporcie jedyne konkretne istotne szkodliwe efekty zostały podane dla kwasów kaprylowego i kaprynowego podając na podstawie badań z lat 60-tych LD50 dla szczurów na 1,3g/kg masy ciała i 3,3g kg masy ciała (co się przekłada na dawkę ok 0,1 kg czystego kwasu kaprylowego dla dorosłego mężczyzny). Co ciekawe w drugim badaniu dawka LD50 dla kwasu kaprylowego była 10 razy wyższa.

W większości raportu EFSA podkreślała brak danych w wielu istotnych dziedzinach toksyczności, mimo skierowanego wcześniej wezwania do środowiska naukowego o przesyłanie badań na ten temat. Dla przykładu: w przypadku badań krótkoterminowej toksyczności na szczurach zabrakło danych dla 3 z ocenianych kwasów tłuszczowych ("No data were available for caprylic, myristic and oleic acid."). Podobnie dla toksyczności długotrwałej wnioskiem był brak konkretnych wniosków:  "Only limited data on chronic toxicity were available and because of the limitations of these studies no valuable conclusion could be drawn."

Równolegle na podstawie danych oszacowano ilość nasyconych kwasów tłuszczowych spożywanych w diecie. Wyniki dziennego spożycia są następujące

2500 - 3000 mg/kg - noworodki
1100 - 1300 mg/kg - niemowlaki
900 - 1300 mg/kg - dzieci
400 - 700 mg/kg - nastolatki
400 - 1000 mg/kg - dorośli
300 - 1300 mg/kg - starzy

W związku z wysokim spożyciem w diecie, wniosek końcowy brzmiał nastepująco: nasycone kwasy tłuszczowe mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie, ale ilość spożywanych kwasów tłuszczowych jako dodatek do żywności jest pomijalne mały (1%) w stosunku do ilości spożywanej normalnie w diecie, w związku z tym dopuszcza się stosowanie ich jako dodatek.

Jest to ciekawy przykład kiedy dopuszczalny dodatek może mieć negatywny efekt dla zdrowia. Jako autor uważam, że tłuszcze są zdrowsze w diecie niż cukier czy syrop glukozowo-fruktozowy i nie mam nic przeciwko dodawaniu ich do żywności, ale jest to jeden z niewielu raportów w którym w jednym zdaniu EFSA twierdzi że dodatek może mieć negatywny wpływ na zdrowie ale i tak może być stosowany. Bo ta różnica 1% w diecie już ci nie zaszkodzi. Ponadto pokazuje to jednoznacznie, że dodatek może być dopuszczony jako bezpieczny mimo braku danych w istotnych dziedzinach - co już jest nieco niepokojące w przypadkach mniej oczywistych niż kwasy tłuszczowe.


Źródła: 
[1] Re‐evaluation of fatty acids (E 570) as a food additive  EFSA Journal Volume 15 Issue 5 May 2017

[2] Tłuszcze nasycone. Blog poznajsienatluszczach

[3] Tłuszcze nasycone. Źródła i wpływ na zdrowie. www.poradnikzdrowie.pl 

[4] Kwas kaprylowy. Zastosowanie, działanie, efekty uboczne. zdrowie.tvn.pl

[5] Kwas laurynowy - podstawowy składnik mleka matki - Stek bzdur z blogu Blog.sklepkokosowy.pl

[6] Kwasy tłuszczowe - Wikipedia

Bezpieczeństwo procesu recyklingu w żywności - EFSA - cz 2.

Dwa tygodnie temu pisałem jak EFSA bada bezpieczeństwo procesu recyklingu. Dziś chciałbym przedstawić przykładowy proces na którego temat EFSA się wypowiadała. Proces został zgłoszony do oceny przez niemiecką firmę Krones.

Cały proces wygląda następująco:

1. Plastik jest przetwarzany na suche umyte płatki
2. Przetwarzany jest na śrut
3. Śrut jest krystalizowany
4. Następnie jest czyszczony próżniowo w wysokiej temperaturze.

Pierwszy krok jest wykonywany przez partnerów, następne w firmie. W badaniu przez 7 dni płatki były przechowywane w zanieczyszczeniach rozpuszczonych w izopropanolu. Następnie wykonywano kroki 2-4 i na tej podstawie oszacowano, że proces może zmniejszyć zanieczyszczenie od 99,9% dla toluenu i salicylanu metylu do 93,6% dla lindanu.

Następnie zgodnie z procedurą badano ile danego zanieczyszczenia dostanie się do wody po 1 roku przechowywania w 25C. Dla salicylatu metylu różnica pomiędzy wartością dopuszczalną a wartością zbadaną wynosiła 43 razy. Dla fenylocykloheksanu Cres i Cmod wynosiły 0,14mg/kg. To znaczy że badanie wykazało że badany proces jest bezpieczny i może zostać użyty.

W poprzednim tekście pokazałem, że cały proces badania opiera się na naukowych statystycznych faktach, które jednak są zmierzone na podstawie konkretnych sytuacji. O ile w przypadku w którym różnica jest wielokrotna, tak jak dla salicylanu metylu różnica ta nie powinna mieć znaczenia. Nawet jeżeli skażonego plastiku będzie 50 a nie 5%, czy nie będzie się zgadzać inny parametr nie powinno mieć to znaczenia.

W przypadku badanego procesu i fenylocykoheksanu w badaniu nie ma marginesu błędu. 0,15 mg/kg zamiast 0,14 mg/kg spowodowało by że proces zostałby odrzucony. Dowolne przekroczenie warunków standardowych (np. więcej niż 5% plastiku spoza zastosowań żywnościowych, większe skażenie, nie dokładne umycie plastiku w etapie 1, który znajduje się poza kontrolą firmy) powoduje że skażenie będzie większe niż przyjęte za bezpiecznie.

Nie neguję procesu naukowego. Każde badanie dopuszczające powinno mieć jednoznaczne kryterium. Osobiście nie czuje się zagrożony pijąc wodę z butelki z recyklingu. Należy jednak pamiętać, że bezpieczeństwo to jest na podstawie obecnej wiedzy naukowej i ścisłego przestrzegania procesu. A jak wiadomo czynnik ludzki bywa zawodny.

źródła:

"Safety assessment of the process ‘Krones’ used to recycle post-consumer PET into food contact materials" EFSA Journal, Volume 15 Issue 10 October 2017.

"Scientific Opinion on the criteria to be used for safety evaluation of a mechanical recycling process to produce recycled PET intended to be used for manufacture of materials and articles in contact with food". EFSA Journal, Volume 9 Issue 7 July 2011

Regulacja EC 282/2008 

Przegląd Youtube - Listopad 2017

Od ostatniego przeglądu Youtube minęło nieco czasu. Przede wszystkim na kanałach obserwowanych pojawiło się stosunkowo mało ciekawych filmów które można było polecić. Dziś w przerwie między dwoma tekstami dotyczącymi bezpieczeństwa recyklingu chciałbym nadrobić zaległości i zaproponować kolejnych 10 krótkich filmików na w.w. temat.

Wirtualna Poradnia:
Czy mrożone jedzenie szkodzi zdrowiu?
Zalety mrożenia. Jak w sklepie rozpoznać mrożonkę która była w międzyczasie rozmrażana? Jak rozmrażać warzywa i owoce aby nie traciły walorów zdrowotnych.

Sól a zdrowie
Negatywne skutki soli - od nadciśnienia do chorób nowotworowych włącznie. Jakie potrawy mają najwięcej soli. Czy istnieje lepsza i gorsza sól?

Pod mikroskopem
Zamienniki kawy. Co zamiast niej nas pobudza?
Jakie inne płyny oprócz oprócz kawy zawierają kofeinę. Guarana jako zamiennik kofeiny. Negatywna rola wielokrotnie parzonej Yerba Mate - zwiększającej ryzyko raka pęcherza. Wypełnianie czasu za pomocą niezbyt inteligentnych uwag i dowcipów, pokazuje, że temat okazał się zbyt krótki dla Patryka..

Warzywa i owoce dawniej i dziś - czym się różnią
Warzywa i owoce nie przypominają dziś tych sprzed 300, 400 lat. Niektóre zmiany są pozytywne zwiększające walory odżywcze i smakowe, zwiększa się jednak zawartość niektórych substancji szkodliwych. Szczegóły w oddcinku.

Azotany w warzywach (burak, sałata, marchew). Poprawiają sportowe wyniki, wzmacniają czy trują?
Azotany i azotyny to dodatki do żywności, które oprócz zapewnienia ładnego koloru mięsa i konserwowania mięsa mają szereg negatywnych skutków (tworzą rakotwórcze nitrozaminy, zamieniają hemoglobinę w nieprzewodzącą tlen metahemoglobinę). Ale nie każdy wie, że głównym jego źródłem w diecie nie jest mięso, ale określone warzywa. Czy w związku z tym powinniśmy jeść te warzywa i pić ich soki? Szczegóły w odcinku.

Piramida (nie)zdrowego żywienia. O czym ci WHO nie powie?
Z gabinetu lekarskiego każdy kojarzy tzw. piramidę zdrowego żywienia. Natomiast należy pamiętać o tym, że przeznaczona jest dla zdrowych i dorosłych osób. Ponad 30% osób z uwagi na różne choroby taki sposób odżywiania spowoduje poważnie dolegliwości. Szczegóły w odcinku.

EFSA
Food safety knows no borders
Światowy handel i globalizacja, powoduje że temat bezpieczeństwa żywności staje się problemem globalnym. Krótki film omawia w jaki sposób EFSA współpracuje z podobnymi organizacjami z całego świata.

Dealing with Uncertainty
Krótki filmik o tym w jaki sposób EFSA w opiniach naukowych stara się zaadresować temat niepewności i braku pełnej wiedzy o możliwych zagrożeniach.

Fighting ciguatera food poisoning
Ciguatera (patrz wikipedia) to niebezpieczna forma zatrucia toksynami morskimi, spowodowane zjedzeniem zatrutych ryb. Pierwotną przyczyną jest toksyna wydzielana przez niektóre algi. Film omawia w jaki sposób EFSA wraz z partnerami z całego świata zamierza walczyć z w.w. zagrożeniem.

Epigenetics and risk assessment: where do we stand?
Epigenetyka to stosunkowo nowa nauka, omawiająca w jaki sposób określone warunki powodują uaktualnienie się różnych genów. Jednym z tych warunków mogą być określone substancje w żywności. Filmik omawia w jaki sposób obecnie EFSA w swojej codziennej pracy uwzględnia informacje z tej gałęzi wiedzy.


Poprzednio omawiane:
Przegląd Youtube - Sierpień 2017
Przegląd Youtube - Lipiec 2017
Przegląd Youtube - Czerwiec 2017
Przegląd Youtube - Maj 2017
Medyczne wgady - kolejna porcja filmów z youtube
Neti Aneti - Pod Mikroskopem - wybór odcinków (6)
Neti Aneti - wybór odcinków (5)
Neti Aneti - wybór odcinków (4)
Neti Aneti - Wybór odcinków (3)
Neti Aneti - Wybór odcinków (2)
Neti Aneti - wybór odcinków

Obserwowane kanały:
EFSA Channel
Pod mikroskopem
Medyczne Wgady
Wirtualna Poradnia

Bezpieczeństwo procesu recyklingu w żywności - EFSA - cz 1.

    Kupując wodę w plastikowej butelce, nie zastanawiamy się skąd wziął się plastik do jej wytworzenia. Z butelki, w której narkoman płukał igłę? A może z takiej w której przechowywana była benzyna? I skąd wiemy, że odpady z fabryki chemicznej lub plastikowy pojemnik w którym odniesiemy mocz czy kał do analizy nie trafi do nas na powrót jako butelka niegazowanej wody?

  

   W Unii Europejskiej ponowne użycie materiałów z recyklingu jako opakowań do żywności jest dozwolone, ale musi spełniać konkretne wymagania. Zgodnie z rozporządzeniem Komisji Wspólnot Europejskich Nr 282 każdy proces recyklingu materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością musi być odpowiednio monitorowany, a na jego użycie musi dać zgodę EFSA, wydając po badaniu opinię naukową. Wyjątek uczyniono dla kilku sytuacji w których bezpieczeństwo wynika z innych regulacji. Dla przykładu fabryka wykorzystująca certyfikowany plastik do wyrobu butelek, ścinki z tego procesu może wykorzystać bez odpowiedniego zezwolenia.

  Cały proces badania jest oparty na założeniach wynikających z badań naukowych i opartych na nich założeniach. Po pierwsze, jeżeli plastik ma być stosowany w żywności, to do recyklingu powinny trafić tylko opakowania z żywności. EFSA ponadto zakłada, że do 5% mogą stanowić materiały omyłkowo posortowane (np butelka po szamponie, czy butelka po wodzie, w której np przechowywano chemikalia. Średni poziom zanieczyszczeń w takim plastiku może osiągnąć 3mg/kg, przy założeniu że plastik zostanie dokładnie umyty przed dalszym procesem.

  Jako potencjalnego konsumenta EFSA przyjęła 5kg niemowlę, które z plastikowej butelki pochodzącej z recyklingu wypija 0,75 l wody dziennie. Dla takiego niemowlaka butelka z recyklingu nie powinna stanowić zagrożenia. Skażenie wody po przechowywaniu 1 rok w temp. 25C powinno być poniżej progu jakiegokolwiek szkodliwego działania, co oceniono na 0,0025 μg/kg masy ciała, co daje 0,017 na kg wody. Oczywiście każda substancja chemiczna będzie w inny sposób migrowała do wody, dlatego dla każdego zanieczyszczenia maksymalny poziom zanieczyszczenia plastiku oblicza się osobno. Tak otrzymaną wartość nazywamy Cmod.

  W badaniu bezpieczeństwa dla najczęstszych substancji (np toluen) zanieczyszcza się plastik właśnie do poziomu 3mg. Tak zanieczyszczony plastik poddaje się procesowi recyklingu i końcowy poziom zanieczyszczeń (tzw. Cres) powinien być poniżej wcześniej obliczonego poziomu Cmod. Jeżeli jest tak dla każdego zanieczyszczenia - wówczas proces dostaje certyfikacje i może być użyty na terytorium EU.

  Pomimo iż metodologia oparta jest na faktach naukowych, bezpieczeństwo opiera się na wielu założeniach. Jeśli maksymalnie 5% plastiku jest skażone, jeżeli średnie skażenie nie przekracza 3mg/kg, jeżeli proces jest ściśle kontrolowany, jeżeli substancja nie będzie migrowała do napoju szybciej niż do wody, jeżeli zanieczyszczenie jest podobne do badanych, to wówczas taki plastik jest bezpieczny. Dlatego przynajmniej w teorii proces recyklingu powinien być ściśle kontrolowany.

   W następnym tekście będę chciał przedstawić konkretny proces i omówić, na ile taki proces faktycznie jest bezpieczny.

źródła:

"Safety assessment of the process ‘Krones’ used to recycle post-consumer PET into food contact materials" EFSA Journal, Volume 15 Issue 10 October 2017.

"Scientific Opinion on the criteria to be used for safety evaluation of a mechanical recycling process to produce recycled PET intended to be used for manufacture of materials and articles in contact with food". EFSA Journal, Volume 9 Issue 7 July 2011

Regulacja EC 282/2008 

Przegląd YouTube - Maj 2017

Do tej pory ciekawe filmy znalezione na Youtube przedstawiałem oddzielnie. Co jakiś czas wybrane filmy Patryka z Pod Mikroskopem, kiedy indziej Medyczne Wgady. Doszedłem jednak do wniosku, że lepszym będzie zebranie tego w jedną serię obejmującą wszystkie filmy, zebrane w paczce.

Neti Aneti
Wideoblog który opisuję od dawna, nie mogło go zabraknąć i teraz.

5 trucizn w pożywieniu, o których nie wiecie! 
We wszystkich materiałach o zdrowej żywności przedstawia się substancje chemiczne jako złe, a naturalne jako dobre. W tym odcinku Patryk przedstawia substancje jak najbardziej szkodliwe pochodzenia naturalnego. Solanina zawarta w skórkach ziemniaków, tomatyna zawarta w niedojrzałych pomidorach. Mykotoksyny: aflatoksyny, ochratoksyny, patulina - np. w obtłuczonych jabłkach. Śmiertelnie groźny jad kiełbasiany. Jady trupie w nieświeżym mięsie. Jeżeli chcesz wiedzieć na ile są niebezpieczne - koniecznie obejrzyj ten odcinek.

5 skutków nadwagi i otyłości, o których się nie mówi! 
Nadwaga i otyłość to jeden ze skutków nieprawidłowe odżywianie.Ale jakie dokładnie mechanizmy, oprócz samego obciążenia stawów i układu krwionośnego powodują, że otyłość prowadzi do różnych chorób? Jednym z problemów omówionych jest wydzielanie cytokin prozapalnych - co zaostrza przebieg chorób autoimmunologicznych. Polecam osobom, które tak jak ja mają problem z zachowaniem właściwej wagi.
.
Żywność będąca GMO?! Jestem za, a nawet przeciw!
Podstawowy,który popełniają zwłaszcza przeciwnicy koncernów typu Monstanto, to operowanie hasłami. W tym przypadku Patryk omawia GMO w rozbiciu na problemy które stwarza i problemy które rozwiązuje. Podpisuję się całym sercem. Osobiście byłym za genem usuwającym z mięsa i mleka krowiego Neu5Gc. I tak samo jestem przeciwko posiadaniu gatunków na wyłączność.

Uważaj na te dodatki do suplementów diety!
Film z długą listą dodatków. Polecam obejrzenie albo chociaż przeczytanie krótkiej notki pod filmem. Nie ze wszystkim się zgodzę, np klasyfikowanie Sorbitolu, Manitolu jako substancji które jednoznacznie powinny być unikane, ale łatwość z jaką Patryk porusza się w temacie, za każdym razem podając źródła naukowe, budzi we mnie pewien rodzaj zazdrości.

EFSA
W wielu filmach organizacje odpowiadające za procesy regulacyjne, czy wydawanie opinii naukowych traktuje się jako te złe i podlegając korupcji. Postanowiłem też przedstawić punkt widzenia wielokrotnie wspominanej na tym blogu EFSA. Filmy znalazłem na youtube, ale linkować postanowiłem bezpośrednio do strony EFSA. Zaczynam od najstarszych filmów, które mogę polecić - w kolejnych oddcinkach przeglądu będę nadrabiał

Campylobacter
Niedoceniana często bakteria, będąca często przyczyną zatruć pokarmowych. Bakteria przenoszona jest ze zwierząt na skutek nieprawidłowego przetwarzania jedzenia. Skutkuje bólami brzucha, biegunką i czasami poważniejszymi powikłaniami, Rocznie w UE odnotowywano 200 tys przypadków zakażenia. Biorąc pod uwagę słabą diagnostykę, szacuje się że faktyczna liczba przypadków wynosi 9 mln rocznie.

Salmonella
Akurat tej bakterii czytelnikom bloga przedstawiać nie trzeba. Szacowana ilość zachorować na 2012 rok to 100 tys rocznie. W filmie jest również informacja o redukcji zachorować o 50%  w ciągu 5 lat. Walka z tą bakterią jest jednym z podstawowych zadań organów regulacyjnych.

Endocrine active substances
Jednym z zarzutów wobec EFSA jest nienadążanie za badaniami naukowymi. Jedną z popularnych teorii, sprzecznych z obecnym działaniem EFSA jest teoria, że substancja może działać szkodliwie w niskich dawkach a wysokie dawki mogą nie szkodzić. Jako dla informatyka ta teoria ma pewne podstawy. Stężenie X może wywoływać reakcję układu hormonalnego, a stężenie 2X może wywoływać reakcję kontrolną blokującą reakcję X.

Data Collection
Opis w jaki sposób EFSA podchodzi do zbierania danych. Jednym z problemów przy ocenie substancji jest ocena na jakie dawki substancji są narażona ludność. Omawiane są problemy związane z różnicami w diecie pomiędzy różnymi narodami (przykład kofeiny i różnicy w kawie pomiędzy piciem kawy w Anglii czy Niemcach a Włochami). Dla ciekawych, jak wygląda proces wydawania opinii w EFSA.

Application Helpdesk - czyli jak EFSA komunikuje się ze światem.
Application helpdesk to punkt wejścia dla wszystkich, którzy chcą uzyskać jakąś opinię na temat bezpieczeństwa. Link do filmu wyżej, a sam Application Helpdesk pod linkiem http://www.efsa.europa.eu/en/applicationshelpdesk.


Poprzednio omawiane:
Medyczne wgady - kolejna porcja filmów z youtube
Neti Aneti - Pod Mikroskopem - wybór odcinków (6)
Neti Aneti - wybór odcinków (5)
Neti Aneti - wybór odcinków (4)
Neti Aneti - Wybór odcinków (3)
Neti Aneti - Wybór odcinków (2)
Neti Aneti - wybór odcinków

Obserwowane kanały:
Pod mikroskopem
Medyczne Wgady